سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 531

عدم جریان اصاله الاباحه در شبهات حکمیه و پاسخ استاد

وجه دوم را می فرمایند: (این کأنّ یک مسأله مبنایی است) ادله«اصاله الاباحه» اختصاص به شبهات موضوعیه دارد، و شبهات حکمیه را شامل نمی شود، در حالی که ما در دوران بین محذورین بحثی در شبهات موضوعیه نداریم. شبهۀ ما در حقیقت شبهه حکمیه است، نمی دانیم آیا خصوصیت وجوب در اینجا تحقق دارد یا خصوصیت حرمت تحقق دارد؟ چون«کل شیء لک حلال» اختصاص به شبهات موضوعیه دارد، لذا در اینجا جریان پیدا نمی کند.

جواب این است که ما در همان«اصاله الاباحه» و در«کل شیء لک حلال» ذکر کردیم، ولو این که در لسان بعضی از روایات آن«کل شیء فیه حلال و حرام» است، معذلک اختصاصی به شبهات موضوعیه ندارد، و در شبهات حکمیه هم جریان پیدا می کند. (این در حقیقت یک امری است که مبتنی بر آن بحث سابق است در باب برائت و در استدلال به «کل شیء لک حلال»).

و اما وجه سومی که ایشان ذکر می فرماید، این است: شما از یک طرف می خواهید «اصاله الاباحه» جاری کنید، و مقصودتان از«اصاله الاباحه» این است که هم وجوب و هم حرمت را نفی کنید. در حالی که کلی و جنس الزام برای شما معلوم است، این طور نیست که هیچ گونه علمی برای شما وجود نداشته باشد؟ شما عالم هستید به این که یک تکلیف الزامی در اینجا تحقق دارد. منتها نمی دانید آن تکلیف الزامی تحریمی است یا تکلیف الزامی وجوبی است؟ اما اصل وجود یک تکلیف الزامی برای شما معلوم است. و اگر بخواهید در چنین مورد«اصاله الاباحه» جاری کنید، به تعبیر ایشان این«اصاله الاباحه» به مدلول مطابقی مناقض با این علم به کلی الزام است، یعنی بین این دوتا جمع نمی شود، که شما از یک طرف علم به اصل تکلیف الزامی داشته باشید، و از طرف دیگر در رابطۀ با وجوب و حرمت«اصاله الاباحه» جاری بکنید.

بعد ایشان در توضیح می فرماید: علت مناقضه این است که مفاد«اصاله الاباحه»