سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 536

معنا را ما نمی توانیم در شبهات وجوبیه دیگر جاری کنیم، نمی توانیم در شبهات تحریمیۀ مثل شرب توتون جاری کنیم. برای این که در شبهات وجوبیه تنها رخصت در ترک مطرح است، و در شبهات تحریمیه، تنها رخصت در فعل مطرح است. اما در جایی که «اصاله الاباحه» بخواهد هم رخصت در فعل و هم رخصت در ترک بدهد، جز مسألۀ دوران بین محذورین مورد دیگری نمی تواند این«اصاله الاباحه» پیاده بشود. پس بین این دو کلام یک مناقضه و تهافت روشنی به نظر می رسد.

پاسخ استاد به تناقض کلام محقق نائینی(ره) در اصاله الاباحه

از اینجا ما پی به یک مطلب دیگری هم می بریم. اگر«اصاله الاباحه» به معنای رخصت در فعل و ترک شد، و به موارد دوران بین محذورین انحصار پیدا کرد، می توانیم بگوییم:

این«اصاله الاباحه» با علم اجمالی بوجود حرمت مناقضه دارد؟ اصلا موردش مورد علم اجمالی است. جایش انحصار به اینجا دارد، یعنی در مورد علم اجمالی بوجوب و حرمت، «اصاله الاباحه» جعل شده است. اگر در خصوص این مورد، «اصاله الاباحه» را شارع جعل کرده است، روی بیان خود ایشان و لازمۀ بیان خود ایشان، چطور می توانیم بگوییم: که این«اصاله الاباحه» با علم اجمالی منافات دارد؟ یعنی از طرفی، بگوییم: مورد «اصاله الاباحه» علم اجمالی است، و از طرفی دیگر هم بگوییم: بین«اصاله الاباحه» و علم اجمالی جمع نمی شود. چطور می شود این دوتا حرف را انسان ملتزم شود؟ پس باید راه حلی فکر کرد. راه حل آن این است که بگوییم: بین«اصاله الاباحه» و علم اجمالی مناقضه نیست، چرا مناقضه باشد؟ شما می گویید: اینجا یک تکلیف الزامی واقعیت دارد، این تکلیف، واقعیت داشته باشد؛ مگر این اباحه ای که ما درست کردیم، اباحۀ واقعی می خواهیم درست بکنیم تا با این حکم واقعی منافات داشته باشد؟ نه؛ ما اباحه ظاهریه می خواهیم درست کنیم، و این اباحۀ ظاهریه با یک تکلیف الزامی واقعی قابل جمع است.

شما بگویید: علم در کار باشد. علمی که اثر ندارد و نقشی ندارد، این نمی تواند فارق بین ما نحن فیه و بین شرب توتون باشد. شرب توتون اگر به حسب واقع حرمت داشت،