سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 541

حرمت نیست. از طرفی شما علم اجمالی دارید؛ ولو این که موافقت عملیه علم اجمالی شما امکان پذیر نیست، برای موافقت عملیه قطعیه اش، راهی نیست، کما این که مخالفت عملیۀ قطعیه اش هم امکان ندارد. اما از نظر موافقت التزامیه، آیا این علم اجمالی نقش ندارد؟ آیا امکان دارد که شما مخالفت التزامیه داشته باشید؟ مخالفت علمیه امکان ندارد.

اما مخالفت التزامیه اش به این است که بنا بگذارید که«لیس بواجب و لا بحرام»؟ در حالی که موافقت التزامیه واجب است، یعنی لازمۀ علم اجمالی این است که شما یک بنای قلبی داشته باشید بر این که حکم در این مورد یا وجوب است و یا حرمت.

به عبارت روشن تر لازمۀ علم اجمالی و لزوم موافقت التزامیه اش، این است که شما بنا بگذارید بر این که یک حکم لزومی در اینجا هست. این بناگذاری بر این که یک حکم لزومی در اینجا هست، با آن دوتا بنایی که در استصحاب و در دنبال استصحاب پیدا می شود، اینها چطور باهم جمع می شود؟ از یک طرف علی طبق استصحابین بنا می گذارید که«لا وجوب هنا و لا حرمه»، از طرفی روی علم اجمالی است و بر طبق موافقت التزامیه، شما باید ملتزم بشوید به این که یک حکم الزامی در اینجا تحقّق دارد.

پس بین این دوتا جمع نمی شود، اعتقاد به وجود حکم الزامی در ما نحن فیه، با بناگذاری بر این که به حسب واقع هیچ الزامی وجود ندارد، نه وجوبی تحقّق دارد، و نه حرمتی تحقق دارد، این دوتا باهم جمع نمی شود. این بیان مرحوم محقق نائینی(اعلی الله مقامه الشریف) است.

ردّ استاد بر محقق نائینی(ره) در تنزیلی بودن استصحاب

جوابی که ما از ایشان می توانیم بدهیم، در حقیقت دوتا جواب مبنایی است، یعنی دو تا مطلب را ایشان در اینجا مبنا قرار دادند، که ما هیچ کدام از آن دوتا را نمی پذیریم: یک مطلب این است که ایشان استصحاب را از اصول تنزیلیه قرار داده اند. می گوییم: این را شما از کجا استفاده کردید؟ از کجای«لا تنقض الیقین بالشک» یک اصل تنزیلی استفاده می شود؟ کجای ادلۀ استصحاب دلالت می کند بر این که شما باید بنا بگذارید قلبا و التزاما