سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 567

تکلیفی تنجّز نداشت، مثل دوران بین محذورین، اینجا مخالفت قبیح نیست. کدام مخالفت؟ مخالفت قطعیه یا مخالفت احتمالیه؟

عنوان بحث شما، مخالفت قطعیه بود. آن که از مستقلات عقلیه است و قبح آن قابل تردید و انکار نیست، آن مسألۀ مخالفت قطعیه است. آن وقت سؤال می شود که در دوران بین محذورین، ما اصلا مخالفت قطعیه نداریم که حکم بکنیم که«انّها قبیحه أم لا»؟ بگوییم: این چون مخالفت تکلیف غیر متنجّز است، قبح ندارد. نه؛ ما اصلا مخالفت قطعیه در دوران بین محذورین نداریم. اگر ما هر واقعه ای را خودش را بسنجیم، و آن طور که ما عرض کردیم سه تا علم اجمالی نداشته باشیم، بلکه فی کلّ جمعه، یک علم اجمالی مردد بین وجوب و حرمت در کار باشد، که کلام ایشان هم تقریبا ناظر به همین معنا هست، اینجا مخالفت قطعیه اش کدام است که ما بحث کنیم که«هل هی قبیحه أو لیس بقبیحه»؟ «هل حرام شرعا أو لیس بحرام شرعا»؟

آنچه در اینجا هست مسألۀ مخالفت احتمالیه است، که راهی غیر از مخالفت احتمالیه و موافقت احتمالیه وجود ندارد. لذا اگر کلمه مخالفت را ایشان مطلق گذاشته بودند، می شد یک توجیهاتی انسان بیاورد؛ اما وقتی که ایشان مسأله را عنوان می کند، تصریح به مخالفت قطعیه می فرماید، و کلمۀ قطعیه را در دنبال مخالفت می آورد، اینجا ما کجا مخالفت قطعیه داریم که حرفهای ایشان در این مخالفت قطعیه پیاده بشود؟ لذا نوبت نمی رسد یعنی موضوعی محقق نیست تا ما ببینیم«هل هی قبیحه أو لیست بقبیح»؟ و اما اگر ایشان هم بخواهد مثل ما سه تا علم اجمالی درست بکند، آن طور که دیروز بیان کردیم. یک علم اجمالی مادر درست بکند، و دوتا علم اجمالی متولد از این علم اجمالی مادر درست بکند، روی بیانی که ما عرض کردیم، این دوتا علم اجمالی متولد اینها مخالفت قطعیه دارند.

لکن اگر ما از آن حیثی که در بحث قبل ذکر کردیم صرف نظر بکنیم که مخالفت قطعیۀ هرکدام عین موافقت قطعیۀ دیگر است، و لذا گفتیم: باید ببینیم ترجیح وجود دارد یا ندارد؟ اگر از این حرف ما صرف نظر کردیم، و روی نفس مخالفت قطعیه تکیه کردیم