سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 572

به این صورت که شما فعل را انجام بدهید«لا بقصد القربه» این قطعا مخالفت شده است. برای این که اگر وجوب بوده است، وجوب تعبّدی بوده است، و شما قصد قربت را رعایت نکردید، پس مخالفت شده است. و اگر حرام هم بوده است، شما فاعل بودید و مخالفت حرام محقق شده است. و فرض هم این است که در ناحیۀ حرمت آن هیچ قصد قربتی مطرح نبوده است. چون مخالفت قطعیه اش امکان پذیر است، باید دور آن مخالفت قطعیه را قلم گرفت، یعنی فعل لا بقصد القربه این مخالفه قطعیه محرم، این کنار. حالا که کنار رفت، مسأله چیست؟ می گوییم: ولو این که این اسمش دوران بین محذورین نیست، برای این که دوران بین محذورین، جایش آنجایی است که مخالفت قطعیه هم امکان پذیر نباشد. ولی در عین این که دوران بین محذورین نیست، وظیفه شما تخییر است. اگر می خواهید جانب فعل را اختیار بکنید، با قصد قربت باشد و اگر می خواهید جانب ترک را اختیار بکنید، آن دیگر قصد قربت نمی خواهد. برای خاطر این که جانب وجوبش تعبّدی بود، و جانب حرمتش توصلی. پس در مقام عمل برای شما تخییر مطرح است، منتها طرفین تخییر به این صورت است: «امّا فعل مع قصد التقرب، و امّا الترک بدون قید» بدون اعتبار قصد تقرب. پس این دو فرضی که ذکر کردیم از عنوان دوران بین محذورین خارج است، لکن حکمش در مقام عمل به همین کیفیتی که ملاحظه فرمودید، عبارت از تخییر است.

وجود یک وجوب یا حرمت تعبدی غیر معین

صورت دیگر که آخرین صورت است، چنین است که شما علم اجمالی به وجوب و حرمت دارید؛ اگر هردو توصلی باشد، که این اصل دوران بین محذورین است و حکمش را گفتیم. اگر هردو تعبدی باشد، گفتیم: از دوران بین محذورین نیست و حکمش را گفتیم. اگر یکی معیّن تعبّدی باشد دون دیگری معیّن، حکم این را هم گفتیم.

فقط یک فرض می ماند و آن این است، که شما یقین دارید یکی از وجوب و حرمت تعبّدی است، اما کدامش هست نمی دانید. لکن یکی لا علی التعیین، تعبّدی است، و