سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 64

ملازمۀ بین رفع اثر ظاهر و اثبات اثر غیر ظاهر

آیا اگر مقدّر را عبارت از اثر ظاهر بگیریم درست است یا نه؟ این ولو اینکه احتمالش از احتمال مؤاخذه نزدیک تر است، لکن در عین حال این هم مبعّد دارد، دوتا مبعّد دارد:

یک مبعدش این است که اولا این اثر ظاهر که شما می خواهید بردارید معنایش این است که می خواهید اثر غیرظاهر را حفظ بکنید و هردو هم اثر شرعی است، اثر شرعی ظاهر برداشته می شود اما اثر شرعی غیرظاهر که درجۀ دوم است محفوظ می ماند، آن وقت می گوییم: وقتی خود شارع می گوید: اثر شرعی غیر ظاهر هم دارد، معنایش این است که وجود مثلا فعل اکراهی را شرع در عالم تأیید کرده، اگر تأیید نکند چطور آن اثر غیر ظاهر را بر آن بار می کند؟

بار کردن اثر غیر ظاهر، دلیل بر این است که این عنوان در شرع هست نه اینکه این عنوان رفع شده، آن وقت چطور جمع می شود که هم شارع بگوید: این عنوان هست و هم بگوید: این عنوان نیست؟ این عنوان هست به لحاظ اثر غیر ظاهر، این عنوان نیست به لحاظ اثر ظاهر. آیا این درست است که شارع با یک موضوع به این کیفیت برخورد بکند که هم وجودش را در عالم تشریع محقق بداند و هم عدمش را؟! بگوید: هم هست هم نیست؟! بعد در مقام جمع برآید، بگوید: اینکه می گوییم: نیست، یعنی اثر ظاهرش نیست، اینکه می گوییم: هست یعنی اثر غیر ظاهرش هست. آیا یک چنین توجیهی درست است که شارع نسبت به یک عنوان هم فرض وجودش را بکند و هم فرض عدمش را، آن هم فرض عدمش بطوری که اسناد رفع به کل این عنوان داده بشود؟!

ظاهر این است که این با وجود اثر شرعی غیر ظاهر جور درنمی آید و علاوه آن نکته ای که در رفع مؤاخذه عرض کردیم اینجا هم هست که آیا مرفوعیت یک اثر ولو اینکه اثر ظاهر باشد، می تواند مصحح اسناد رفع به مجموع عنوان باشد؟ اگر شرب خمر اثر ظاهرش که عبارت از حد است، برداشته شد، آیا می توانیم در این رابطه بگوییم: اصلا شرب خمر اکراهی ادعاء در عالم تشریع وجود ندارد؟ ظاهر این است که مرفوعیت اثر