سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 68

اختصاص حدیث رفع به امور وجودیه نزد محقق نائینی(ره)

یک بحثی در حدیث رفع واقع شده در این جهت که این عناوین«ما اکرهوا علیه، ما اضطروا الیه» و همینطور خطأ که در بعضی از روایاتش«ما اخطأوا» تعبیر شده و همینطور نسیان که در بعضی از تعبیرات و نقلها«ما نسوا» وارد شده، آیا این عناوینی که نوعا در این حدیث با ماء موصوله مطرح است اینها باید یک عناوین وجودیه ای باشند و این عناوین وجودیه موضوع برای آثار شرعیه باشند که با توجه به حدیث رفع و اسناد رفع به این عناوین وجودیه، آن آثار به طور کلی مرفوع بشود و کنار برود؟ آیا این عناوین به امور وجودیه ای که اکراه بر آن عارض می شود، اضطرار بر آن عارض می شود، خطاء و نسیان به آن متعلق می شود اختصاص دارد؟ یا اینکه اختصاصی به امور وجودیه ندارد، حتی امور عدمیه را هم - مثل این مثالی که بعد مرحوم محقق نائینی(اعلی الله مقامه الشریف) ذکر می کنند - شامل می شود؟

آیا نکته ای در حدیث رفع وجود دارد که آن نکته اقتضاء کند اختصاص این عناوین را به امور وجودیه و امور عدمیه بطور کلی از دائرۀ حدیث رفع خارج باشد؟ یا اینکه در حدیث رفع، چنین نکته ای وجود ندارد که ما از آن استفادۀ اختصاص به امور وجودیه را داشته باشیم؟

مثال برای عدم مرفوع بودن امر عدمی

مثالی که مرحوم محقق نائینی می زنند این است که اگر کسی مثلا نذر کرد«ان یشرب من ماء الفرات» منذور و متعلق نذرش، شرب از ماء فرات است، با توجه به اینکه این نذر، صحیح است و شرب از ماء فرات، رجحان دارد کما اینکه از روایاتی هم استفاده می شود، مخصوصا دربارۀ مولودهای جدید ظاهرا روایاتی هست که«حنکوا اولادکم بماء الفرات» یک اثری در ماء فرات مطرح است، بر فرضی که این نذر، درست باشد، کسی نذر کرد«ان یشرب من ماء الفرات» نذر منعقد شد و مخالفت نذر هم حرام است و هم موجب