سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 7

مطلق نوعی و عددی هم ولو بنحو من العنایه، معاملۀ مفعول به کنیم بطوری که مثلا کلمۀ باء که معمولا سر مفعول به درمی آید را سر آن درآوریم.

در توضیح این مطلب می فرمایند: کلمۀ وجوب و کلمۀ تحریم ولو اینکه خارجا تا از ناحیۀ مولا انشائی و ایجابی و تکلیفی، تحقق پیدا نکند و تا زمانی که منشأ اقتضاء وجوب و تحریم از ناحیۀ مولا مثلا به واسطۀ هیأت«افعل» یا«لا تفعل» وجود پیدا نکند، جائی برای اتصاف به وجوب و تحریم نیست، باید ایجابی باشد تا به دنبال آن، وجوب، تحقق پیدا کند، تحریمی باشد تا به دنبالش حرمت، تحقق پیدا کند، با اینکه مطلب اینطور است، لکن در عین حال دو معنا می شود برای وجوب و تحریم را بیان کرد: یک معنای اسم مصدری و یک معنای مصدری. وجوب و تحریم گاهی به معنای واجب بودن و حرام بودن است که این معنای اسم مصدری است، وجوب یعنی واجب بودن، حرام یعنی حرام بودن که تقریبا شبیه یک حالت وصفی است و یک حالت اسم مصدری است. گاهی از اوقات این وجوب و تحریم یک معنای مصدری دارد، واجب، یعنی واجب کردن، تحریم، یعنی حرام کردن، که آن معنای مصدری وجوب و تحریم است.

فرق بین وجوب و تحریم از نظر معنای مصدری و اسم مصدری

بعد می فرماید: این دو تا با هم فرق می کند. اگر ما وجوب و تحریم را به معنای مصدری بگیریم، پیداست که این قبل از انشاء مولا و قبل از ایجاب مولا نمی تواند تحقق پیدا کند. آیا می شود بدون اینکه مولا هیئت افعل را به کار ببرد، عنوان واجب کردن، تحقق پیدا کند؟ آیا می شود قبل از آنکه هیئت لا تفعل را مولا به کار ببرد، عنوان حرام کردن تحقق پیدا کند؟ خیر. اما در معنای اسم مصدری چطور؟ در معنای اسم مصدری که عبارت از واجب بودن است، این واجب بودن را می شود ولو بنحو من العنایه، حکم مفعول به را بر آن بار کرد، یعنی وجودش را کأنّ در مرحلۀ متقدمه ملاحظه کرد، همان طوری که وجود زید را در«ضربت زیدا» در مرحلۀ متقدمۀ بر فعل ملاحظه می کنید، وجود این هم در مرحلۀ متقدمۀ بر فعل مطرح شود.