سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 11 صفحه 97

شمول حدیث رفع نسبت به شبهات حکمیه و موضوعیه

به کلام ایشان اشکالاتی متوجه است، در دو طرف قضیه: یک طرف اینکه آیا در رابطۀ با حدیث رفع نسبت به«ما اکرهوا علیه و ما اضطروا الیه» فقط این بیان را می خواهند ذکر کنند یا ظاهر کلامشان این است که نسبت به همۀ عناوینی که در حدیث رفع وارد شده است این را می گویند؟ اگر ظاهر، این شد عرض می کنیم: بعدا که ما روی این فقرۀ«ما لا یعلمون» تکیه می کنیم و می خواهیم این فقره را در باب برائت مورد استدلال قرار بدهیم، استدلال ما مبتنی بر این می شود که یک معنای عامی از این«ما لا یعلمون» بکنیم که هم شبهات حکمیه را شامل بشود، هم شبهات موضوعیه را شامل بشود. در رابطۀ با شبهات حکمیه، چه چیزی غیر معلوم است؟ آن موصول در«ما لا یعلمون» غیر از حکم شارع، چیز دیگری است؟ شما می گویید: ما شک داریم که شرب توتون«هل هو حلال او لیس بحلال» پس آنچه که برای شما غیر معلوم است، حرمت شرب توتون است. اگر ماء موصوله در«ما لا یعلمون» حکم مجهول و حکم غیر معلوم را شامل شد، آیا شما اینجا حکومت را در رابطۀ با عقد الحمل می دانید یا در رابطۀ با عقد الوضع می دانید؟ حدیث رفع وقتی که حکم شرب توتون مجهول را برمی دارد، آیا در موضوع شرب توتون، دخالت کرده و ایجاد تضییق کرده است یا اینکه در حکم دخالت می کند؟ آیا نحوۀ حکومت آن به تعبیر شما در رابطۀ با عقد الحمل است یا در رابطۀ با عقد الوضع است؟ اگر در رابطۀ با عقد الوضع است باید روی شرب توتون، یک تضییقی ایجاد کند در حالی که روی حکم شرب توتون، ایجاد تضییق می کند، یعنی معنایش این می شود که شرب توتون حرام الا فی مورد الجهل، که استثنا به حرام می خورد نه به شرب توتون. در شرب توتون، تضییقی ایجاد نمی شود، در حکم آن، تضییق ایجاد می شود. باید اینطور تعبیر کنید، بگویید: شرب توتون حرام و این حرمت استثنا دارد الا در موردی که این حرمت، مجهول و غیرمعلوم باشد.

پس به محقق نائینی(اعلی الله مقامه الشریف) عرض می کنیم: یا باید بگوییم: شما