سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 12 صفحه 384

درس دویست و شصت و نهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

لازمۀ تغایر اقل و اکثر نسبت به اجرای برائت

یکی از اشکالاتی که در جریان برائت عقلیه شده است که شبیه اولین اشکالی است که ما اینجا مطرح کردیم، منتها در نتیجه گیری فرق می کند، اشکال مرحوم صاحب حاشیۀ کبیر هدایه المسترشدین بر معالم است. ایشان می فرماید: اگر واجب به حسب واقع اکثر باشد، معنایش این است که خود اکثر واجب است، و اگر اکثر واجب شد، دیگر اقل در ضمن اکثر وجود ندارد. آن چه در ضمن اکثر وجود دارد، اجزای تشکیل دهنده اقل است، اما خود اقل لیس فی ضمن الاکثر بلکه همان طوری که اکثر دارای یک صورت خاصه ای است، اقل هم دارای یک صورت خاصه ای است، و این دو صورت باهم مغایرت دارند. لذا ما نمی توانیم بگوییم: اقل در ضمن اکثر، وجوبش قطعی است. اقل و اکثر دو صورت متغایر باهم هستند. اگر اکثر واجب باشد، دیگر اقلّی وجود ندارد منتها اجزای تشکیل دهنده اقل در ضمن اکثر هست اما نفس الاقل، لا یکون فی ضمن اکثر. لذا شما نمی توانید خودتان را از محدودۀ علم اجمالی خارج کنید. شما در علم اجمالی