سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 126

شده که کلمۀ«لا تنقض» را بیاورند.

در حقیقت مسأله این طور می شود که اسناد نقض به یقین و لو اینکه به خود یقین است و ما به مرحوم شیخ اشکال کردیم که چرا یقین را به معنای متیقّن گرفتید بلکه نقض به خود یقین نسبت داده شده، اما این عنایت از ناحیۀ متیقّن آمده است. چون یقین، یقین طریقی است و یقین، یقین کاشف است. آن خصوصیّتی که موجب صحّت اسناد نقض به یقین است با توجه به این جهتی که در یقین وجود دارد، سرچشمه اش عبارت از متیقّن است، ریشه اش عبارت از متیقّن است. آن متیقّن است که این عنایت را به یقین داده است. چرا به آن دو صفت دیگر نداده است؟ برای اینکه این ویژگی در آن دو صفت وجود ندارد. این«الحرکه علی وفقه» که معنایش انجام متیقّن است، همراه با کلمۀ یقین است، و وجود این خصوصیت، سبب شده که آن متیقّن، مصحّح اسناد نقض به خود یقین بشود.

خصوصیت متیقن در صورت مصحّح بودن اسناد نقض به یقین

بعد می فرماید: ما متیقّن ها را ملاحظه می کنیم، متیقّنی که قابلیت بقا و دوام داشته باشد، متیقّنی که لو خلّی و طبعه، جوری است که باید ادامه پیدا بکند و یقین هم بتبع او ادامه داشته باشد، ذاتش این جوری اقتضا دارد، طبعش این جوری اقتضا دارد، اگر یک چنین متیقّنی داشته باشیم، وجود چنین متیقّنی می تواند مصحّح اسناد نقض به یقین باشد، برای اینکه در آن متیقّن، یک حالت دوامی وجود دارد، یک حالت استمراری وجود دارد، و طبعش اقتضا می کند که خودش و یقینش همین طور باقی و دائم باشند و گویا علی خلاف القاعده شکی در او پیدا شده و مانعی می خواهد جلوی او را بگیرد. یعنی رافع در حقیقت عبارت از یک چنین معنایی است. اگر یک چنین متیقّنی داشته باشیم این مثل یک آدم پولداری می ماند که می تواند به دیگران هم عنایت بکند، می تواند به دیگران هم کمک بکند.

اما اگر متیقّنی داشتیم که در خودش قابلیت بقا و دوام وجود ندارد و در حقیقت سرش بی کلاه است، چطور می تواند مصحّح اسناد نقض به یقین باشد در حالی که اسناد نقض به یقین از ناحیۀ متیقّن خواهد بود. در خود متیقّن، عنوان نقض وجود ندارد، در خودش به واسطۀ عدم قابلیت بقا و عدم قابلیت استمرار، عنوان نقض مطرح نیست، پس