سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 127

چطور می تواند سبب بشود که اسناد نقض به یقین، یک اسناد صحیح و یک اسناد واقعی باشد؟

پس در حقیقت ما در«لا تنقض» خود یقین را مورد اسناد نقض قرار می دهیم، یقین را هم به معنای متیقّن معنا نمی کنیم. اما آن که واسطه می شود، آن که سبب می شود که اسناد، اسناد صحیحی باشد، عبارت از متیقّن است. متیقّن ها را که بررسی می کنیم اگر متیقنی قابلیت بقا داشته باشد، این متیقن می تواند این عنایت را به یقین بکند، و الاّ خودش لنگ است، تا چه برسد به اینکه مصحح اسناد نقض به یقین باشد.

معنای یقین و شک فعلی در جملۀ«لا تنقض الیقین بالشک»

بعد می فرماید: ما مسأله را به تقریب دیگری دنبال می کنیم و برخلاف آن تقریبی که مرحوم محقق همدانی فرمودند، می گوییم: در«لا تنقض الیقین» یقین یقین فعلی است، کما اینکه شکش هم شک فعلی است. یقین فعلی را به لحاظ حالت سابقه نمی گوییم بلکه در اموری که قابلیت بقا و استمرار دارد، مثل مسألۀ طهارت و نجاست، (که طهارت تا مادامی که موجبی برای زوالش نباشد دوام دارد، نجاست هم تا مادامی که تطهیری تحقق پیدا نکرده باشد، دوام دارد.) می گوییم: ما که یقین به حدوث طهارت پیدا می کنیم، اگر از ما بپرسند که آیا این یقین شما محدود است آیا این یقین شما غایت و حدّی دارد؟ در جواب می گوییم: نه، به خاطر اینکه ممکن است این طهارت الی الابد دوام پیدا بکند و هیچ عاملی که موجب نجاست این شیء بشود، تحقق پیدا نکند. پس در حقیقت همان یقین ما به حدوث طهارت، چون یک یقین غیر محدودی است، همین طور با طهارت ادامه پیدا می کند.

به عبارت روشن تر: ما که اول ظهر، یقین به طهارت این عبا داریم و الان که عصر است، در زوال و عدم زوال طهارت، شک می کنیم، عصر هم طهارت، متیقّن بوده است، یعنی وقتی که شما اول ظهر یقین به طهارت پیدا کردید، یقین شما یقین به طهارت مقیدۀ به اول ظهر نبوده است. یقین شما یقین به طهارت مغیّا و محدود نبوده است. شما یقین به طهارت پیدا کردید، یقین به چیزی که قابلیت بقا و دوام دارد، همان طوری که متیقّن شما حدوث و بقا دارد، یقین شما هم حدوث و بقا دارد، یعنی در حقیقت، اول ظهر، یقین پیدا کردید به طهارت در آن ساعت و به طهارت در ساعت بعدی و به طهارت در عصر، و