سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 136

نکته دیگر این است: آن که طبق فرمایش ایشان ما را به یقین تقدیری سوق می دهد، کلمۀ نقض است. در مقدمه که کلمۀ نقض وجود ندارد. در مقدمه دارد: «فانّه علی یقین من وضوئه» این مقدمه خودش در مقدمیتش استقلال دارد، در مقدمیتش تمام است. اینجا چه موجبی هست که ما این یقین را یقین تقدیری بگیریم؟

این جواب ایشان انصافا جواب قرص و محکمی است و اصلا هیچ گونه مناقشه ای در این جواب به نظر من راه ندارد.

مقتضای مناسبت حکم و موضوع در جملۀ«لا ینقض الیقین بالشک»

جواب سومی که ایشان ذکر می فرماید این است که ما حالا از این حرفها صرف نظر می کنیم، انسانی که جملۀ«لا ینقض الیقین بالشک» را می شنود و مناسبت حکم و موضوع را در نظر می گیرد، می گوید: «نقض الیقین بالشک» موضوع است. بعد می گوید: این نقض نباید تحقق پیدا بکند، این حکم است. وقتی که مناسبت حکم و موضوع را در نظر می گیرد، آنچه نباید به شک نقض بشود یقین حقیقی است یا یقین اعتباری؟ اگر یقین اعتباری به شک، نقض بشود چه اشکالی دارد؟ نمی خواهیم بگوییم: این عبارت، ارشاد به یک مسألۀ عقلاییه است؛ آن را بعد بحث می کنیم که آیا«لا ینقض الیقین بالشک» تعبد است یا اشاره است به آن چیزی که عند العقلا وجود دارد. نفس همین حکم تعبدی که قدر متیقنش تعبدی بودن است، را که انسان در نظر می گیرد، بین چه و چه تناسب هست؟ اگر یقین اعتباری به شک نقض بشود، مسأله ای نیست، او یقین تخیلی و فرضی است اما آنکه در مقابل شک نباید نقض بشود، یک یقینی است که واقعا یقین باشد، یقین حقیقی، یقین واقعی. مناسبت حکم و موضوع این را اقتضا می کند و الاّ یقین فرضی به شک نقض بشود یا نقض نشود، هیچ مسأله ای نیست بین وجود و عدمش تساوی تحقق دارد.

پس می توانیم بگوییم: در حقیقت مناسبت حکم و موضوع اقتضا می کند که یقین در «لا ینقض الیقین بالشک» یک یقین حقیقی است نه یک یقین تعبدی منتها اینکه چگونه این نقض را به یقین اسناد می دهیم، شبیه همان حرفی که مرحوم صاحب کفایه در تحقیق همین اسناد نقض به یقین بیان کرده اند را با یک فرقی ان شاء الله عرض می کنیم. این هم یک جواب ایشان است.

(سؤال... و پاسخ استاد): شارع یک قاعدۀ کلیه ای را و لو تعبدا به ما می گوید، ما باید