سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 147

تغایر یقین با لزوم الحرکه علی وفقه

اشکال دیگری به مرحوم نائینی وارد است، که این مسألۀ«لزوم الحرکه علی وفق الیقین» که ایشان می گوید: همراه یقین است، (و لو اینکه ما به آن کیفیت حرف ایشان را توضیح دادیم که خود ایشان هم توضیح ندادند) واقعش این است که«لزوم الحرکه علی وفق الیقین من آثار و احکام الیقین» است، یعنی همان طوری که شما می گویید: «الیقین حجّه، الیقین یجب العمل علی وفقه»، در همان ردیف می گویید: «الیقین لا ینقض بالشک» منتها فرقش این است که این یک مسألۀ تعبدی است. یعنی«الیقین لا ینقض بالشک» را شارع بیان کرده است. «الیقین حجّه» حجیّت، ذاتی یقین است و«الیقین یجب العمل علی وفقه» یک حکم عقلی مترتب بر یقین است، این هم در ردیف آنهاست.

چطور شد وقتی کلمۀ یقین در«لا ینقض الیقین بالشک» می آید، همراه با بعضی از آثارش می آید، در حالی که این«لا ینقض» خودش یکی از آثار یقین است، یعنی اینها در ردیف هم هست، در عرض هم هست، منتها آن اثر عقلی یقین است، این اثر شرعی مترتب بر یقین است. «الیقین یجب العمل علی وفقه، الیقین لا ینقض بالشک»، چطور شد که یقین در«لا ینقض» که می آید، با توجه به آن اثر عقلی اش می آید، در حالی که بین موضوع و حکم تغایر وجود دارد، بین موضوع و حکم اثنینیت تحقق دارد. «الیقین امر و وجوب العمل علی طبقه امر آخر، کما ان الیقین امر و عدم نقضه بالشک امر آخر». چه شد که روی کلمه یقین که عنوان موضوعیت دارد، شما یک قضیۀ محموله را در ذهن تان می آورید، یعنی«الیقین الذی یجب العمل علی وفقه» این از کجا آمد؟ «یجب العمل علی وفقه، من احکام الیقین، و الیقین موضوع لهذا الحکم و بین الموضوع و الحکم» تغایر و تعدد در کار است. این قضیه که مثل«الانسان، انسان» نیست. بین«الیقین یجب العمل علی وفقه» با قضیۀ«الانسان، انسان» فرق وجود دارد. اینجا تغایر هست، تغایر موضوع و حکم، تعدد موضوع و حکم، آن وقت یقین جدای از حکم و«حکم، امر آخر مترتب علی الیقین». چطور شد در«لا تنقض الیقین» تمام این قضیه حملیه تحقق پیدا کرد؟

اشکال اسناد نقض به یقین از ناحیۀ متیقن

اشکال آخر: این که شما مرحوم شیخ را با عنایت به حرفشان مورد اشکال قرار دادید،