سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 249

معنای جنس معنا کردیم، دیگر یقین و شک در«لا ینقض»، با شک و یقین در«لا یدخل» دو تا معنا ندارد، اختلاف معنا پیدا نمی کند بلکه این روایت، دو تا قاعدۀ کلیه و دو تا مسألۀ کلیه را بیان کرده: یکی مسألۀ«لا ینقض الیقین بالشک» و یکی هم مسألۀ«لا یدخل الشک فی الیقین»، البته در دنبال«لا یدخل»، یک«ینقض الشک بالیقین» هم دارد، در ذیل روایت هم«لا یعتد بالشک» یا«لا یعتد بالشک فی حال من الحالات» هم دارد لکن عمده، این دو قاعدۀ اولی است: «لا ینقض الیقین بالشک» و یکی هم«لا یدخل الشک فی الیقین». دیگر نمی توانیم بگوییم: یقین و شک های در این دو جمله، دو معنای مختلف دارد برای اینکه یقین و شک در«لا ینقض» مثلا، یقین به عدم اتیان رکعت رابعه و شک در اتیان رکعت رابعه است. در«لا یدخل الشک فی الیقین»، شک در رکعت مشکوکه است و یقین در رکعات متیقنه است، نه یقین به عدم اتیان رکعت رابعه که در این احتمالات معنا می شد و بین اینها مغایرت به وجود می آمد.

ایشان می فرمایند: این بیان، جلوی این اختلاف را می گیرد برای اینکه این ناظر به افراد و خصوصیات نیست، حتی ناظر به خصوص مورد روایت نیست بلکه دو تا قاعدۀ کلیه است، در این دو قاعدۀ کلیه، جنس یقین و جنس شک مطرح شده و هر کدام از این دو تا قاعده، (آن طوری که دیروز عرض کردیم) دو تا مصداق دارد و تصادفا هر کدام از دو مصداق هم در مورد روایت پیاده می شود و در مورد روایت نتیجه بخش است.

پس یکی از مرجحاتی که این احتمال دارد، عدم اختلاف بین یقین و شک مخصوصا در این دو جملۀ«لا ینقض الیقین بالشک و لا یدخل الشک فی الیقین» است. دیگر اختلافی بین اینها نیست. اگر طبیعت، مراد شد، اگر جنس، اراده شد، جنس الیقین و جنس الشک است، در«لا یدخل» هم جنس الیقین و جنس الشک است. پس دیگر اختلافی بین این دو جمله به وجود نمی آید.

اراده جنس یقین و شک از الیقین و الشک در روایت

مرجّح دوم که ایشان ذکر می فرمایند: این است که خود کلمۀ الیقین و الشک ظهور دارد در اینکه لام، در آنها لام تعریف جنس است و مراد از یقین، جنس یقین است؛ متعلق خاص و یقین خاصی مراد نیست یعنی اگر بخواهیم الف و لام در الیقین را با الف و لام در الشک برای عهد قرار بدهیم و لو مثلا عهد ذهنی، این خلاف ظاهر است. وقتی