سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 268

آن راه، یقین به برائت برای من ایجاد می کند امّا بالفعل، هیچ راهی برای بنای بر یقین، وجود ندارد. لذا کلام شیخ مخالف با ظاهر روایت است.

امّا اگر بگوییم: «اذا شککت» مربوط به عدد رکعات نماز است و«فابن علی الیقین» هم یقین به برائت نباشد بلکه یقین به عدم اتیان رکعت مشکوکه باشد یعنی روایت می خواهد بگوید: «اذا شککت فی عدد رکعات الصلاه فابن علی الیقین بعدم الاتیان بالرکعه المشکوکه» که در حقیقت روایت، استصحاب عدم اتیان به رکعت مشکوکه را مطرح کرده باشد، طبق این معنا و لو اینکه روی اصل آن، خلاف ظاهر است امّا روی«ابن علی الیقین» خلاف ظاهر نیست و آن خلاف ظاهری که در معنای شیخ ملاحظه می شد، دیگر اینجا وجود ندارد. «اذا شککت فی عدد رکعات الصلاه فابن علی الیقین بعدم الاتیان بالرکعه المشکوکه»؛ یعنی استصحاب عدم اتیان به رکعت مشکوکه را جاری بکن.

اگر روایت را این جوری معنا کردیم، اینجا دو راه برای ما هست: یک راه این است که و لو اینکه استصحاب را می گوید لکن چون مخالف با مذهب حق است، مخالف با مذهب شیعه است برای اینکه شیعه در شک در عدد رکعات، استصحاب عدم اتیان به رکعت مشکوکه را جاری نمی کند، پس حالا که در این روایت جاری کرده، معلوم می شود که این روایت تقیّه صادر شده است. ما این روایت را به عنوان تقیه، کنار می گذاریم. در نتیجه در باب استصحاب هم دیگر نمی توانیم از این روایت استفاده بکنیم.

جمع بین روایت«ابن علی الیقین» با روایات نماز احتیاط

امّا راه دومی که برای ما باز است این که این روایت می گوید: در شک در عدد رکعات نماز، استصحاب عدم اتیان به رکعت مشکوکه جاری می شود. اگر ما بودیم و نفس همین روایت و روایات نماز احتیاط در کار نبود، از این روایت استفاده می کردیم که آن رکعت مشکوکه باید متصله انجام بشود امّا حالا که در مقابل این روایت، روایات احتیاط هم در کار است، می خواهیم بین این دو تا جمع بکنیم. همان طوری که در صحیحۀ ثالثۀ زراره در یک روایت بین استصحاب و بین نماز احتیاط به صورت انفصال، جمع شده بود، (آنجا فی روایه واحده جمع شده بود) اینجا در جمع بین دو روایت این حرف را بزنیم، بگوییم که دو روایت است و دو حیث را متعرض است و ما بین این دو حیث، جمع می کنیم: یک حیث است که اگر من شک بکنم در اینکه رکعت چهارم را اتیان کردم یا نه،