سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 309

ظاهریۀ مجعوله در عین حال هم مغیّای به«حتی تعلم انّه قذر» است.

نتیجۀ این اشکال که ایشان به این صورت مطرح فرموده اند این است که اگر بخواهیم این روایت را حتی منحصرا روی قاعدۀ طهارت هم پیاده بکنیم، امکان ندارد برای اینکه طهارت ظاهریه ذاتا مغیّا هست، و چیزی که ذاتا مغیّا باشد«لا یعقل جعل الغایه فیه».

حل اشکال با دقت در قید«حتی تعلم»

اما حل اشکال این است که ما از این قید«حتی تعلم انّه قذر» طهارت ظاهریه را استفاده کردیم، یعنی مشهور که این روایات را حمل بر قاعدۀ طهارت یا قاعدۀ حلیت می کنند، مگر بی جهت«کل شیء طاهر» را از معنای اولی و از حکم واقعی منصرف می کنند؟ مشهور به لحاظ«حتی تعلم انّه قذر» برای مسألۀ علم در غایت، مدخلیت قائل شدند، و علم و جهل در احکام واقعیه نمی تواند به عنوان غایت مطرح باشد. اما در احکام ظاهریه علم می تواند به عنوان غایت مطرح باشد. مشهور وجود این«حتی تعلم انّه قذر» را شاهد گرفتند بر اینکه طهارت و یا حلیتی که در این روایت هست، مقصود طهارت ظاهریه و حلیت ظاهریه است.

پس حل قصه این است که اگر این کلمۀ«حتی تعلم» وجود نداشته باشد، جبرئیل که نیامده است به گوش ما بخواند: «کل شیء طاهر» در رابطۀ با طهارت ظاهریه است، یا «کل شیء هو لک حلال» در رابطۀ با حلیت ظاهریه است. اگر این غایت نبود و اگر این غایت در دلیل حلیت و دلیل طهارت وجود نداشت، ما می گفتیم: «کل شیء طاهر» همان طهارت واقعیه را می گوید. یک عامی است، منتها مخصصاتی هم دارد. «کل شیء هو لک حلال» یک عامی است و حلیت واقعیه را مطرح می کند منتها مخصصاتی دارد، «حرّمت علیکم المیته و الدم و لحم الخنزیر» و اشباه ذلک این مخصصات«کل شیء هو لک حلال» است. اما آنکه ما را هدایت کرده است و سبب شده است که مشهور روایات را حمل بر قاعدۀ طهارت و قاعدۀ حلیت بکنند عبارت از وجود غایت«حتی تعلم انّه قذر» و یا«حتی تعرف انّه حرام بعینه» است، و الا لو لا الغایه هیچ کسی از این روایت، مسألۀ حکم ظاهری و قاعدۀ طهارت و حلیت را استفاده نمی کرد.

پس اینکه می فرمایند: نباید ذکر غایت بشود. مگر ما علم غیب داریم که«کلّ شیء طاهر» طهارت ظاهریه را می گوید؟ ما از راه همین غایت باید پی ببریم که طهارت