سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 470

زیرا که اثری بر این معنا مترتب نمی شود. «کون زید فی الجانب الغربیّ من الدار لا یترتب علیه اثر، کون زید فی الجانب الشرقی من الدار لا یترتب علیه اثر». آن که اثر بر آن بار است«بقاء زید فی الدار» است، یا«بقاء الانسان فی الدار» است بدون اینکه اضافۀ به غربی یا شرقی، هیچ مدخلتی در این معنا داشته باشد. اما در مسألۀ اضافۀ نجاست، این اضافۀ نجاست، تعدّدآفرین است. اگر نجاست در قسمت پائین عبا باشد، پائین عبا متنجس است، باید از پائین عبا اجتناب کرد، با پائین عبا نمی توان مع الرطوبه تماس گرفت. و اگر نجاست در قسمت بالای عبا باشد، قسمت بالا، وجوب اجتناب دارد، قسمت بالا لازم التغسیل و لازم الغسل است، انسان نمی تواند با قسمت بالا مع الرطوبه ملاقات بکند.

عدم ایجاد تعدد برای زید از اضافه او به جانب شرقی و غربی

به عبارت روشن تر: زید در مثال ایشان از نظر اضافۀ به غربی و شرقی دار، هیچ موجبی برای تعدّد ندارد. زید اگر در جانب غرب باشد، همان«زید فی الدار» اثر دارد و اگر در جانب شرقی باشد، «کونه فی الدار» اثر دارد، اما«کونه فی الجانب الغربی من الدار، لا یترتب علیه اثر و فی الجانب الشرقی من الدار لا یترتب علیه اثر». لذا اضافۀ زید به جانب غربی و شرقی، برای زید، ایجاد تعدّد نمی کند و زید را از جزئی حقیقی بیرون نمی برد. اما اینجا این طور نیست. اینجا اضافۀ نجاست به اسفل عبا، اثر دارد و آن این است که اسفل، واجب الغسل است، اسفل واجب الاجتناب است. اگر قسمت پائین عبا نجس شد، دیگر معنا ندارد بگوید: از بالای عبا هم اجتناب بکنید، با بالای عبا هم حق ملاقات مع الرطوبه ندارید. این اضافۀ به پائین اثر دارد، اضافۀ به بالا هم اثر دارد.

اگر بخواهید مطلب را اصطلاحی تر بکنید، فرق بین ما نحن فیه و بین آن مثال زیدی که مرحوم محقق نائینی بیان کردند، این است که بحث ما در عبا، در متنجس است. وقتی که می گوییم: «النجاسه فی العباء باقیه»، بقای نجاست، موضوعیت ندارد بلکه متنجس بودن عبا، موضوعیت دارد و اگر مسأله روی متنجس مطرح شد، ما دو تا متنجس داریم:

«ذیل العباء و صدر العباء. ذیل العباء متنجس و صدر العباء متنجس آخر، لا انّه نفس ذاک المتنجس»، لذا اینجا دو تا فرض است.

در مسألۀ زید شما نمی توانید دوئیت به وجود بیاورید، نمی توانید تعدّد تصور بکنید