سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 478

از موارد به این بیان تکیه می کنند و مسائلی را مبتنی بر همین بیان قرار می دهند که از جمله ما نحن فیه است، آن طوری که ظاهر عبارتشان بلکه صریح عبارت است و تقریبا ادعای بداهت هم روی این مسأله کرده اند، این است که در کلی طبیعی در رابطۀ با افراد، این حساب جریان دارد که هر فردی«حصه من الکلی الطبیعی و جزء من الکلی الطبیعی». کلی طبیعی به لحاظ تعدد افراد و به حساب تعدد افراد، دارای حصص متعدد و اجزای متعدده است. در حقیقت مثل این می ماند که کلی طبیعی به منزلۀ یک خانۀ بسیار وسیعی است که هر فردی از افراد کلی، یک جزئی از این خانه و یک حصه های از این خانه را دارا هستند.

این عبارت که نسبت کلی طبیعی به افراد، مثل نسبت أب واحد الی الابناء نیست بلکه آباء متعدده و ابناء متعدده است، را ایشان این طور معنا کرده اند، گفته اند: این که کلی طبیعی آباء متعدده است و تعدد آن هم به اندازۀ تعدّد افراد است، معنایش این است که کلی طبیعی حصص متعدده دارد؛ یعنی وقتی که ما می خواهیم مثلا مسأله را در باب زید پیاده کنیم، اگر بگوییم: «زید تمام الانسان»، روی بیان ایشان، این یک تعبیر غیر صحیحی است. ما نمی توانیم بگوییم: «زید تمام الانسان» بلکه«تمام الافراد، تمام الانسان» است.

اگر شما همۀ افراد را موضوع قرار دادید، می توانید بگویید: «مجموع افراد الانسان، تمام الانسان»، اما اگر یک فرد را موضوع قرار دادید، خواستید بگویید: «زید»، دیگر نمی توانید بگویید: «تمام الانسان» بلکه باید بگویید: «زید حصه من الانسان، جزء من الانسان، بعض من الانسان». دربارۀ افراد، یک چنین تعبیراتی باید بشود.

نتیجه این می شود که انسان دارای حصص متعدده است و این حصه ها با هم متغایر است؛ یعنی این مغایرتی که شما بین زید و عمرو خیال می کردید که تنها در رابطۀ با خصوصیات فردیه است، به نظر ایشان مسأله این طور نیست. در همان انسانیت هم مغایرت دارند. به این نحو مغایرت که«زید حصه من الانسان و عمرو حصه اخری من الانسان و بکر حصه ثالثه من الانسان» و این حصه ها با هم متغایرند. این حصه ها با هم قابل اجتماع نیستند.

و اگر مسأله این طور شد(که ایشان ادعای بداهت روی این معنا می کنند) دیگر یک کلی به آن نحوی که در ذهن شما مشترک بین افراد متعدده باشد، نمی توانید داشته باشید برای این که وقتی که می گوییم: کلی به وجود فرد، وجود پیدا می کند، ایشان می گویند: