سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 479

این هم معنایش این نیست که«تمام الکلی یوجد بوجود الفرد». وقتی که می گویید:

«الکلی یوجد بوجود الفرد»، این یک مضافی در تقدیر دارد؛ یعنی«حصه من الکلی توجد بوجود الفرد» و الاّ«تمام الکلی» معنا ندارد که به وجود زید وجود پیدا بکند. با وجود زید، «حصه من الکلی» تحقق پیدا کرده است.

بعد می فرمایند: اگر مسأله به این منوال شد دیگر باید استصحاب کلی قسم ثالث را کنار بگذارید برای اینکه وقتی که زید در دار وجود پیدا کرد، شما تعبیر می کردید به این که«الانسان وجود فی الدار»، ولی این تعبیر شما غلط است بلکه باید بگویید: «حصه من الانسان وجدت فی الدار». و آن حصه ای از انسان که«وجدت فی الدار» با خروج زید از دار، از بین رفت، با خروج زید از خانه منتفی شد. مسألۀ عمرو، یک حصۀ دیگری است و آن حصۀ دیگر، مغایر با حصه ای است که در زید وجود دارد.

پس در حقیقت امر ما اینجا دائر بین این است که مسلّم می دانیم حصه ای از کلی در ضمن زید تحقق پیدا کرده است و آن حصه با خروج زید از دار، قطعا از دار خارج شده و منتفی شده است و با آن حصۀ دیگری که در ضمن عمرو است، شما اصلا قضیۀ متیقنه ندارید تا قضیۀ مشکوکه داشته باشید. آیا شما می دانید که آن حصه ای که در ضمن عمرو است، در دار وجود پیدا کرده است، یا آن که این از اول برای شما مشکوک است؟

پس امر شما به این کیفیت است: آن حصه ای که به صورت حالت سابقۀ متیقنه، قطع به تحققش در دار داشتید، را قاطع هستید به این که از دار خارج شد. زید قطعا از دار بیرون آمد و آن حصۀ دیگری که در ضمن عمرو است، شما از اول یقین به وجودش در دار نداشتید که حالا شک در بقا کنید و استصحاب جاری بکنید. پس آن حصۀ متیقنه، مقطوعه الزوال است و آن حصۀ مشکوکه، اصلا قضیۀ متیقنه ندارد. کجا شما یقین داشتید به این که آن حصه ای که در ضمن عمرو وجود دارد، در خانه وجود پیدا کرد؟ و در این جهت، فرقی بین دو فرض استصحاب کلی قسم ثالث نیست. لذا به نظر ایشان باید دور این استصحاب را قلم بگیریم.

دقت در تشبیه کلی طبیعی به افراد، مثل نسبت آباء به اولاد

این بیان ایشان مبناء ناتمام است. به تعبیری که سیدنا الاستاذ حضرت امام(ره) در بارۀ مبنای ایشان دارند و با تبحرّی که سیدنا الاستاذ در مسائل منطقی و فلسفی دارند،