سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 525

هست یا باقی در دار نیست؟ پس تبعا قضیۀ مشکوکۀ ما قضیۀ متیقنه است. آن طور«قبلا متیقنا بوجود الکلی فی الدار و الان اشک فی بقائه فی الدار» پس«لا تنقض الیقین بالشک» پیاده می شود، و علی القاعده استصحاب جریان دارد.

لزوم احراز موضوع برای جریان حکم و عدم کفایت شک

لکن یک شبهه ای در اینجا شده است، که این شبهه و جوابش قابل توجه هستند. شبهه این است: همانطوری که در سایر احکام و ادلۀ احکام شما اگر بخواهید یک حکمی را روی موضوع پیاده کنید، باید وجود موضوع را، تحقق موضوع را احراز کنید. اگر مولی گفت: «اکرم کل عالم» برای پیاده شدن این«اکرم کل عالم» شما باید احراز کنید که«زید عالم» تا وجوب اکرام داشته باشد، «عمرو عالم» تا وجوب اکرام داشته باشد. اما اگر در موردی شما شک کردید که آیا«بکر عالم او لیس بعالم»، اینجا همان عنوان کلی معروف پیاده می شود، و آن این است که تمسک به عام در شبهه مصداقیۀ خود عام جایز نیست بلا اشکال. و لو اینکه در شبهه مصداقیۀ مخصّص محل بحث و محل خلاف است. اما در شبهه مصداقیۀ خود عام که نمی دانید که«بکر عالم او لیس بعالم»، نمی توانید به«اکرم کل عالم» تمسک کنید، شما نمی توانید وجوب اکرام را در این مورد مشکوک العالمیه پیاده کنید؛ باید احراز عالمیت بشود بعد عموم«اکرم کل عالم» آن جا حاکم و محکّم باشد.

همانطوری که در«اکرم کل عالم» مسأله این طور است. در دلیل استصحاب«لا تنقض الیقین بالشک» این«عباره عن حکم مترتب علی موضوع» آن موضوع«نقض الیقین بالشک» است. «نقض الیقین بالشک» این موضوع برای حرمتی است که لا تنقض دلالت دارد. همانطوری که در«لا تشرب الخمر» شرب الخمر موضوع برای نهی است، در «لا تنقض الیقین بالشک» هم موضوع حرمت عبارت از عنوان نقض الیقین بالشک است.

اگر در یک موردی بخواهد این حرمت پیاده شود، این«لا تنقض» پیاده شود، شما باید احراز کرده باشید که این موضوع که عبارت از«نقض الیقین بالشک» است، اینجا تحقق دارد. باید این معنا روشن شده باشد که اگر شما بر طبق حالت سابقه عمل نکردید، قطعا عنوان«نقض الیقین بالشک» تحقق پیدا می کند. اینجاست که برای شما نقض حرام است، برای شما استصحاب جاری است. اما اگر ما فرض کردیم در یک موردی ما شک داریم که عنوان«نقض الیقین بالشک» تحقق دارد یا ندارد؟ همانطوری که در«اکرم کل عالم» در