سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 526

یک موردی ممکن بود شما شک کنید که«هل بکر عالم ام لیس بعالم»؟ در رابطۀ با دلیل استصحاب، اگر در موردی چنین شکی برای شما پیدا شود که آیا اگر من از حالت سابقه رفع ید کردم، و به آن عمل نکردم، این رفع ید من عنوان«نقض الیقین بالشک» دارد یا ندارد؟ آیا در چنین موردی شما می توانید به«لا تنقض الیقین بالشک» تمسک کنید؟ این عینا همان تمسک به دلیل در شبهۀ مصداقیۀ خود همان دلیل است. تمسک به عام در «اکرم کل عالم» در شبهۀ مصداقیۀ عالم، تمسک به«لا تنقض الیقین بالشک» در شبهۀ مصداقیۀ«نقض الیقین بالشک» بلا اشکال جایز نیست.

بعد از آنکه این مقدمه روشن شد، صاحب این شبهه اینطور می گوید: مثالی که شما ذکر کردید، یعنی در استصحاب کلی قسم رابع، که مصداق روشنش همین مثالی بود که عرض کردیم، می گوید: این جا استصحاب جاری نمی شود، چرا؟ برای اینکه اینجا شبهۀ مصداقی«نقض الیقین بالشک» است. و اگر شبهۀ مصداقی شد، «لا تنقض» نمی تواند پیاده شود. حالا چرا شبهۀ مصداقیه است؟ علت اینکه اینجا این خصوصیت را پیدا کرده، و شبهۀ مصداقیۀ«لا تنقض» شده، علتش این است. شما یقین دارید به اینکه زید از خانه خارج شد، و از طرفی هم احتمال می دهید که آن عنوان کلی معمم بودن منطبق بر زید باشد، نتیجه این می شود که شما با علم به خروج زید از دار، در حالی که احتمال می دهید که آن کلی متیقن معمم بودن منطبق بر زید است، پس در نتیجه احتمال می دهید که نقض یقین به شک نکرده باشید، یلکه نقض یقین به یقین کرده باشید. برای اینکه اگر آن کلی معمم انطباق بر زید پیدا کرد، زید هم متیقن الورود فی الدار است، هم متیقن الخروج من الدار است. پس در حقیقت آن یقین قبلی بواسطۀ شک نقض نشده، بلکه یقین قبلی به یقین بعدی متعلق به خروج زید نقض شده است.

البته این معنا احتمالی است، این یک طرف احتمال است و یک سوی تردید است.

ولی نتیجه این می شود که شما الان اینجا مردد هستید که اگر رفع ید کردید از یقین به وجود کلی فی الدار، آیا این رفع ید شما«نقض الیقین بالشک» است؟ در صورتی که آن کلی معمم منطبق بر غیر زید باشد؟ یا«نقض الیقین بالیقین» است در صورتی که آن کلی معمم انطباق بر زید پیدا کرده باشد. پس شما الان نمی توانید حکم کنید به اینکه رفع ید از حالت سابقه، عنوان مسلمش عنوان«نقض الیقین بالشک» است. و تا مادامی که این معنا محرز نباشد و مسلم نباشد، به«لا تنقض الیقین بالشک» نمی توان تمسک کرد. همانطوری