سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 536

اما در جهت اول می گوییم: ما به تعریف استصحاب کاری نداریم. برای اینکه ائمه که این تعریف استصحاب را برای ما نفرموده اند، این تعریفاتی که برای استصحاب است، خود بزرگان ما و علمای ما ذکر کرده اند، و ما می توانیم روی این تعریفها انگشت بگذاریم و بگوییم: هیچ کدام برای ما نمی تواند حجیّت پیدا بکند. تعریف بما انّه صادر من غیر المعصوم، برای ما حجیّتی ندارد. لذا ما تعریف را کنار می گذاریم، با اینکه به «ابقاء ما کان» تعریف شده، و با اینکه ظاهر این تعریف این است که در تمام موارد استصحاب مسألۀ«ابقاء ما کان» در کار است، لکن در عین حال ما روی تعریف تکیه نمی کنیم، برای اینکه تعریف فاقد حجیّت است، ملاکی برای حجیّت در تعریف وجود ندارد. ما باید روی دلیل حجیّت استصحاب، و روایات«لا تنقض» تکیه کنیم، ببینیم از روایات«لا تنقض» چه استفاده می شود؟ ما وقتی که این عنوان را ملاحظه می کنیم، در این روایات این چند تا روایتی که ما خواندیم، نه در صغریات این روایات، و نه در کبریاتش کلمۀ بقاء هیچ کجا به چشم ما نخورد.

در این مورد آن روایاتی که در ذهن من و در ذهن شما هست، چه آن سه روایتی که مربوط به زراره بود، و چه روایات دیگر، چه در بیان صغرای«لا تنقض» و چه در بیان کبری، در هیچ کدام ما لفظ بقا را ندیدیم و ملاحظه نکردیم. لکن لازم نیست که تصریح به کلمۀ بقا شده باشد، خود تعبیر«لا تنقض الیقین بالشک» با توجه به آن نکته ای که عرض کردیم، که ظاهر«لا تنقض الیقین بالشک» این است که شما در همین حالی که مخاطب به «لا تنقض» هستید، هم یقین فعلی دارید و هم شک فعلی دارید. معنای«لا تنقض الیقین بالشک» که این نیست، «لا تنقض الیقین الذی کان سابقا بالشک الذی هو بالفعل موجود» این معنای«لا تنقض الیقین بالشک» نیست. معنای«لا تنقض الیقین بالشک» این است که شما را در همین حال توجه خطاب، هم یقین دار می بیند و هم شک دار می بیند، آن هم واقعا. می گوید: یقین فعلی موجود بالفعل را به شک فعلی موجود بالفعل نقض نکن.

مراد از یقین و شک در«لا تنقض»

ما سابقا هم این جهت را اشاره کردیم که یقین و شک در«لا تنقض» یقین تقدیری نیست، یقین موجود در زمان سابق نیست. اگر یقین موجود در زمان سابق باشد، «لا تنقض» دیگر استصحاب را دلالت نمی کند. «لا تنقض» دلالت بر قاعدۀ یقین و شک