سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 537

دارد، و به تعبیر دیگر شک ساری را حجّت قرار می دهد. اما حالا که ما استظهار کردیم، و همۀ محققین استظهار کرده اند که«لا تنقض الیقین بالشک» ناظر به شک ساری نیست، بلکه ناظر به استصحاب است، به ملاک این که«لا تنقض الیقین بالشک» دال بر این است که یقین فعلی به شک فعلی نقض نشود. بعد از آنکه معنای لا تنقض این شد، آن وقت ما در مقام تحلیل بر می آییم، ببینیم آیا یقین و شک فعلی می تواند به یک چیز متعلق بشود؟ یقین و شک فعلی امکان دارد که به یک امر متعلق بشود؟ یعنی یک امر در یک زمان، هم متیقن باشد بالفعل برای شما، و هم مشکوک باشد بالفعل برای شما؟ شما که یقین و شک را فعلی فرض کردید، آیا معقول است که متیقن و مشکوک شما شیء واحد حتی من حیث زمان باشد؟ طهارت دو ساعت به غروب مانده، هم برای شما بالفعل متیقن، و هم برای شما بالفعل مشکوک باشد! این که امکان ندارد. پس چطور ما می توانیم بین یقین و شک فعلی جمع بکنیم؟ چطور می شود یقین و شک فعلی هر دو تحقق داشته باشد؟ آیا غیر از این راهی تصور می شود که ما یقین را متعلق به حدوث شیء بکنیم، و شک را متعلق به بقای شیء بکنیم؟ اگر بخواهید یقین و شک بالفعل تحقق داشته باشد، یقین قبلی منظور نباشد، یقین حالا و شک حالا، چطور می شود یقین و شک حالا به یک امر متعلق بشود؟ آن مستحیل است.

هیچ راهی برای فرار از این اشکال وجود ندارد، جز اینکه ما روایت را اینجوری معنا کنیم، «لا تنقض الیقین بالحدوث بالشک فی البقاء» غیر از این، چطور می شود این عبارت را معنا کرد؟ معنای این عبارت غیر از این راه حلی ندارد. مگر اینکه بگویید: این عبارت به استصحاب ارتباطی ندارد. این همان شک ساری و قاعدۀ یقین و شک را می خواهد دلالت بکند، که خود آن هم یک مسأله ای غیر باب استصحاب است. اما شما که می گویید که«لا تنقض الیقین بالشک» بر استصحاب دلالت می کند، و یقین و شک فعلی هم لازم است، نه یقین و شک تقدیری، همانطوری که در تنبیه اول در رابطۀ با مسألۀ غفلت صحبت شد، اینجا چاره ای نداریم که«لا تنقض الیقین بالشک» را همینجوری که عرض کردم معنا کنیم، «لا تنقض الیقین بالحدوث بالشک فی البقاء». پس با اینکه کلمۀ بقا به عنوانه در روایات لا تنقض ذکر نشده، لکن وقتی که ما سراغ«لا تنقض الیقین بالشک» می آییم و می خواهیم این جملۀ شریفۀ روایت را معنا بکنیم، لا محاله ما را به شک در بقا هدایت می کند. پس در استصحاب چاره ای جز شک در بقا وجود ندارد، و ما نمی توانیم