سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 538

بگوییم: در روایات عنوان شک در بقا مطرح نشده است.

(سؤال... و پاسخ استاد): این ربطی به آن حرف ندارد، کلام مرحوم نائینی در رابطۀ با این بود که یقین را به عنوان طریق متیقن می گرفت، و ایشان پای متیقن را در«لا تنقض الیقین بالشک» باز می کرد. ما توضیح دادیم و گفتیم: از ظاهر عبارت ما عدول نمی کنیم.

آنچه هست و نیست در رابطۀ با یقین و شک است. به متیقن کاری نداشته باشید، اصلا ما پا را از دائرۀ یقین بیرون نمی گذاریم، و روایات«لا تنقض» هم روی همین تکیه کرده، یک جا شک را و یک جا یقین را می گوید: این یقین بما هو یقین، درست نیست که با شک بما هو شک نقض بشود و شکسته بشود. پس آن حرف ارتباطی به حرف امروز ندارد.

عدم امکان جمع میان یقین و شک در زمان واحد

حرف امروز ما این است که جمع بین یقین و شک فی زمان واحد و فی حال واحد، امکان ندارد، جز این که متعلقش را از هم جدا کنیم. نمی شود بگوییم: «لا تنقض الیقین بحیات زید بشک فی حیاه عمرو» اینجوری که نمی شود از هم جدا کرد. تنها جدایی که اینجا امکان دارد و متناسب است مسألۀ حدوث بقا است. «لا تنقض الیقین بالحدوث بالشک فی البقاء» این یک معنای عقلائی و عرفی است که انسان از«لا تنقض الیقین بالشک» استفاده می کند. پس این که مرحوم محقق حائری(اعلی اللّه مقامه الشریف) فرمودند که ما چنین چیزهایی لازم نداریم، کلمۀ بقا از کجا آمده و کدام روایت روی کلمۀ بقا تکیه کرده است؟ عرض می کنیم بله! لفظ بقا در هیچ یکی از روایات لا تنقض به این عنوان وجود ندارد. اما تعبیر جوری است که جز با این معنا نمی سازد. مثلا در تعلیل آن روایت می فرماید: «لانّک کنت علی یقین من طهارتک فشککت» فشککت در چه؟ این شک، مشکوک لازم دارد، این فشککت را عقلا چطوری معنا می کنند؟ «لانّک کنت علی یقین من طهارتک فشککت» فشککت یعنی فی بقاء الطهاره. آیا معنای دیگری به ذهن انسان می آید؟ فشککت که همینطور نمی شود بدون متعلق باشد، نمی تواند همینطور بگوید: «فشککت» اما در چه چیزی؟ بفرمایید«فشککت فی الطهاره» می گوییم:

در چی طهارت؟ ما یقین داریم به طهارت، پس فشککت فی الطهاره یعنی چه؟ خود این دارد فرض می کند«لانّک کنت علی یقین من طهارتک، فشککت» در چه شک کردم؟ آیا معنایی غیر از این دارد؟ یعنی در فشککت فی بقاء طهارتک؟ حتی احتمال معنای دیگری