سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 545

است. ایشان طبق اصطلاحی که خودشان به کار می برند، می فرمایند: «کون الشیء بین المبداء و المنتها»، اینکه دیگر تصرم و تدرج ندارد، این یک امر قارّی است. بودن شیء میان مبدأ و منتهی، از همان لحظه ای که از مبدأ شروع می کند، مبدأ را پشت سر می گذارد، صدق می کند که هذا بین المبدأ و المنتهی، لحظۀ دوم هم بین المبدأ و المنتهی، لحظۀ سوم هم بین المبدأ و المنتهی این بین المبدأ و المنتهی، یک واقعیّت مستقری است، این دیگر تدرج ندارد. مبدأ را که پشت سر گذاشت و هنوز منتها تحقق پیدا نکرده، عنوان بین المبدأ و المنتهی تحقق دارد. لذا ایشان می فرماید: در حرکت توسطیه که معنایش این است، مثل سایر استصحابات می ماند، مثل استصحاب طهارت می ماند، مثل سایر استصحابات امور قاره می ماند، در این دیگر تدریج نیست، تدریج و تدرج مال حرکت قطعیه است و معنای حرکت قطعیه همان«کون الشیء فی کل آن فی حد او مکان» است.

(سؤال... و پاسخ استاد): عنوان بین المبدأ و المنتهی بودن که تدرج ندارد. این یک عنوان قاری است، مثل عنوان عالمیت می ماند. اگر بین المبدأ و المتهی مثلا ده ساعت طول می کشد، این مثل کسی می ماند که ده ساعت طهارت داشته باشد. شما در کسی که واجد طهارت است، می گویید: آن آنی که وضو کرد«یصیر طاهرا»، آنی هم که مبدأ را پشت سر گذشت، «صار بین المبدأ و المنتهی». عنوان، عنوان واحد است و این عنوان مستقر است و استمرار دارد در عنوان دیگر تدرج وجود ندارد، لحظۀ دوم با لحظه دهم یکسان است، همه اش بین المبدأ و المنتهی است.

لزوم تدرج و تصرم در حرکت قطعیه

ایشان می فرماید: اگر حرکت را ما حرکت توسطیه گرفتیم، از بحث زمان و اشکال زمان بر کنار است، این مثل استصحاب طهارت می ماند. برای اینکه معنی الحرکه، الحرکه بین المبدأ و المنتهی است، این یک معنایی است که یوجد و یستمر دیگر تدرج ندارد، یستمر الی آخر جزء من المنتهی. امّا اگر حرکت را، حرکت قطعیه گرفتید، مسأله تدرج و تصرم در کار است، و اشکال در باب استصحاب زمان، در همان حرکت قطعیه در کار است، نه در حرکت توسطیه. در حالی که اصلا ظاهرا این اصطلاحی که ایشان به کار برده، خلاف اصطلاح آنهائی است که حرکت قطعیه و حرکت توسطیه را مطرح کرده اند.

این تعریفی که ایشان برای حرکت قطعیه کرده، ظاهرا صاحبان اصطلاح این تعریف را