سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 555

واجب بود، الان که من شک دارم که روز خارج شده یا به قوت خودش باقی است، شک دارم که امساک در نهار، الان وجوب دارد یا ندارد؟ بقای همین وجوب را استصحاب می کنم، می گویم«کان الامساک فی النهار واجبا» و الان شک دارم که امساک در نهار واجب است یا نه؟ استصحاب می کنم بقای وجوب را و شما هم که هدفتان همین معناست، شما از استصحاب بقای نهار، می خواستید استفادۀ بقای وجوب امساک بکنید، حالا چه مانع دارد که ما مستقیما استصحاب را روی خود حکم پیاده بکنیم، روی نفس اثر شرعی که عبارت از وجوب امساک در نهار است، ما این حکم را بار بکنیم. آیا این راه حل مرحوم شیخ تمام است یا نه؟

اشکال استاد بر مرحوم شیخ(ره) در جریان استصحاب بر خود حکم

اشکالی به این راه حل متوجه است، و آن این است که شما شک ندارید در اینکه امساک در نهار، واجب است یا نه؟ آنچه برای شما مشکوک است، این است که«هذا الزمان من النهار ام من اللیل؟» اما اگر کسی بخواهد شکی در این معنا بکند که امساک در نهار واجب بوده، حالا شک داریم که وجوب دارد یا ندارد؟ حالا هم انسان شک ندارد که امساک در نهار واجب است، الان هم که ماه رمضان تمام شده، ما شک نداریم که امساک در نهار شهر رمضان، وجوب دارد. هم اکنون اگر کسی از ما سؤال بکند که ماه رمضانی که می آید، آیا امساک در نهار شهر رمضان وجوب دارد یا نه؟ آیا ما با تردید این معنا را تلقی می کنیم، یا یقین داریم که امساک در نهار شهر رمضان وجوب دارد. قضیۀ مشکوکۀ شما یک چیزی دیگری است که«کون هذا الزمان من نهار شهر الرمضان» است و الاّ شما احتمال نسخ این حکم را که نمی دهید، شما یقین داشتید که امساک در نهار شهر رمضان واجب بوده، حالا نمی توانید بگویید: شک داریم که امساک در نهار شهر رمضان وجوب دارد یا ندارد؟ ما در این معنا هیچ تردیدی نداریم.

(سؤال... و پاسخ استاد): چرا مشکوک است، ببینید شما استصحاب را در چه جاری می کنید؟ استصحاب را در حکم جاری می کنید، یعنی قضیۀ متیقنه و قضیۀ مشکوکۀ شما هر دو باید در رابطۀ با حکم باشد، یک ساعت پیش می گویید: «کان الامساک فی النهار واجبا»، الان که یک ساعت گذشته و لو اینکه فرض کنید که الان جزء شب است، باز نمی توانید بگویید: «الامساک فی النهار یکون واجبا» و لو اینکه الان شب است، در شب