سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 577

که مولا اصلا جلوس را قبل از زوال، واجب کرده باشد، و از مولا این حکم صادر شده باشد، آیا جلوس بعد از زوال، واجب بود یا غیر واجب؟ لا محاله غیر واجب بود، قبل از آنی که مولا جلوس را قبل از زوال واجب بکند، جلوس بعد از زوال، وجوب نداشت بلا اشکال. پس ما می توانیم اینجا یک قضیۀ متیقنه ای ترتیب بدهیم و بگوییم: «کان الجلوس بعد الزوال غیر واجب قطعا»، کی؟ آن وقتی که مولا جلوس را قبل از زوال واجب نکرده بود. حالا که مولا جلوس را قبل از زوال واجب کرد، شک می کنیم که آیا در جلوس بعد از زوال، عدم وجوبش به قوت خودش باقی است یا اینکه عدم وجوب جلوس بعد از زوال، تبدل به جلوس پیدا کرد؟ پس الان هم قضیۀ مشکوکۀ شما تشکیل می شود؛ یعنی الان شک می کنید که جلوس بعد از زوال، آیا وجوب دارد یا ندارد؟ قضیۀ متیقنۀ شما این بود که«الجلوس بعد الزوال لم یکن واجبا قطعا» و الان هم جلوس بعد از زوال مشکوک است، در وجوب و عدم وجوب، استصحاب عدم وجوب جاری می شود، این استصحاب عدم وجوب، معارض با استصحاب وجود است، معارض با استصحاب وجوب است و به تعبیر ایشان، این استصحاب عدمی همیشه معارض با استصحاب وجودی است. شما برای حل این معارضه و برای رفع این شبهه چه می کنید و چه راهی را در پیش می گیرید؟ البته اینجا یک توضیح مختصری هم باز باید عرض بکنیم تا بعد ان شاء الله به جواب از این شبهه برسیم.

رد استاد بر اشکال به مرحوم نراقی(ره) در قطع اتصال شک و یقین

کسی این اشکال را به مرحوم نراقی نکند که جلوس بعد از زوال که شما می گویید:

قبلا وجوب نداشت، حالا یک فاصله ای پیش آمد، یک فاصلۀ قطعی این دو را از هم جدا کرد که آن وجوب جلوس قبل از زوال است، وجوب جلوس قبل از زوال، فاصله انداخت بین این دو تا و به تعبیر علمی، اتصال زمان شک و یقین را از بین برد.

جوابش این است که نه، اتصال از بین نمی رود. نکته اش هم این است که ما که می خواهیم استصحاب بکنیم، چه وجوب جلوس بعد از زوال را و چه عدم وجوب بعد از زوال را که استصحاب معارض است، این نکته را(خوب دقت بفرمایید) ما نباید که بنشینیم که قبل از زوال تمام بشود، بعد از زوال پیش بیاید، آن وقت مسألۀ شک ما مطرح باشد، نه، از همین حالا که ما به دلیل مولا برخورد کردیم که گفت: «یجب الجلوس قبل