سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 14 صفحه 596

تعارض باشد؟ تعارض به نحوی که عنوان حاکمیّت و محکومیّت هم در کار نباشد، دو تا استصحاب در ردیف هم با هم متعارض باشند؟ اینجا سؤال پیش می آید، که علت اینکه این دو استصحاب با هم تعارض می کنند، چیست؟ علّت معارضۀ آنها عدم امکان جمع بین این دو استصحاب است، اگر می شد ما بین دو تا استصحاب جمع بکنیم، اگر بین این دو استصحاب منافاتی وجود نداشت چه معنا داشت که بین این دو تا استصحاب شما قائل به تعارض بشوید؟

پس تعارض استصحابین را در مواردی بدون عنوان حاکمیّت و محکومیّت فرض می کنیم، و از طرفی هم می دانیم بین این دو تا به علّت عدم امکان اجتماع، تعارض وجود دارد. اگر بین اینها امکان اجتماع ندارد، چطور«لا تنقض الیقین بالشک» قابل پیاده شدن است؟ به عبارت روشنتر، این«لا یقالی» که اینجا تعارض استصحابین را می گفت مگر می خواست بگوید هر دو استصحاب جاری است؟ او می خواست بگوید که بین دو استصحاب معارضه است، چه فرقی بین این مورد تعارض استصحابین و موارد دیگر در باب تعارض استصحابین هست؟ اگر شما عدم امکان جمع را دلیل بر عدم شمول «لا تنقض» می گیرید، پس در همه جا این حرف را بزنید، بگویید«لا تنقض» موارد تعارض استصحابین را اصلا دلالت نمی کند، برای اینکه جمع بین این دو ممکن نیست. به عبارت روشنتر، این«لا یقالی» که مرحوم آخوند جواب می دهد، این«لا یقال» بیچاره بیشتر از این که نمی خواست، بگوید که این دو استصحاب با هم معارضند، نمی خواست بگوید در عین اینکه معارضند، شما به هر دو باید عمل کنید، آن فقط اصل جریان این دو استصحاب را و بعد تعارض بین این دو استصحاب را مطرح می کرد، و الاّ ادعا نداشت که هم وظیفۀ شما این است استصحاب وجود را بگیرید، و هم وظیفۀ شما این است که استصحاب عدم را بگیرید، آیا«لا یقال» یک چنین ادعایی داشت؟ یا اینکه«لا یقال» فقط می خواست تعارض استصحابین را درست بکند؟

اشکال استاد به تعارض استصحابین در صورت عدم امکان جمع

اینجا اشکال مهم ما به مرحوم آخوند این است که شما می خواهید از راه عدم امکان اجتماع و از راه منافات، اصل مسألۀ تعارض استصحابین را در اینجا از بین ببرید، پس در موارد دیگری که استصحابین متعارضند، آنجا چه می کنید؟ سؤال این است، آیا موارد