سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 10

هر دو عمل کنید. در استصحاب عدم که نباید انسان به پیشانیش بنویسد استصحاب عدم را. شما الان استصحاب می کنید مثلا عدم وجوب حرکت از اینجا را، لذا اینجا نشسته اید.

لازم نیست که در پیشانی شما استصحاب عدم وجوب را بنویسند. شما الان بعد از زوال جلوس کردید و یک طلبه فاضلی می آید از شما می پرسد، می گوید: این جلوس که شما کردید واجب است یا نه؟ شما می خواهید جواب دقیق بدهید. می گویید: «الجلوس بما انّه جلوس واجب، و بما انّه مقیّد بهذا الزمان لیس بواجب». مطلق الجلوس و عنوان الجلوس واجب است. اما در عین اینکه واجب است بعنوان الجلوس واجب است، آن استصحاب عدم که نمی خواهد بگوید که شما الان جلوس نکنید. این حرف را نمی گوید.

تقریب این شبهه را مکرر این چند روز می گویم. ایشان می خواهد بگوید: استصحاب وجودی را یک طوری درست بکنید که جاری بشود، استصحاب عدمی هم از لحاظ نداشتن حالت سابقه و امثال اینها که بعضی از مجیبین از شبهه مطرح می کردند، می گوید:

اینطور نیست و واقعش هم نیست. منتها آخرین حرف این است که بین استصحاب عدم و استصحاب وجوب معارضه هست، و ظاهرش هم تعارض بالذات است، جواب آن هم این است که نه، ما معارضه ای نمی فهمیم، معارضه معنایش عدم امکان اجتماع است.

ما می بینیم که بین این دو تا امکان اجتماع است. در یک جا«الجلوس بما هو جلوس واجب» می نویسیم، و در یکجا می نویسیم که«الجلوس بما انّه مقیّد بما بعد الزوال لیس بواجب». آیا اگر کسی این دو تابلو را ببیند، می گوید: که بین آنها منافات است؟

پرسش:

1 - جریان استصحاب وجودی و نظر استاد را در مورد آن بیان کنید.

2 - فرق نظر استاد با فاضل نراقی(ره) در تعارض استصحاب عدمی و وجودی چیست؟

3 - مراد فاضل نراقی(ره) از تعارض استصحاب عدمی با استصحاب وجودی چیست؟

4 - جمع استصحاب وجودی با استصحاب عدمی چگونه است؟

5 - معنای اطلاق را همراه با مثال توضیح دهید.

6 - آیا موضوع بلحاظ وجود قید یا عدم قید تغییر می کند؟