سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 112

همینطور کتاب انجیل، لذا در رابطۀ با هیچ یک از احکام شرایع سابقه نمی توانیم یقین به ثبوت آنها داشته باشیم، بنحوی که بطور قضیۀ حقیقیه ما را هم شامل شده باشد، ما هم مشمول آن عنوان قرار گرفته باشیم. لذا استصحاب شرایع سابقه بلا فایده می ماند. بله؛ اگر یک جایی فرض کردیم که این معنا برای ما احراز شد که حکمی در شریعت سابقه روی عنوانی قرار داده شده، مثل«یا ایها الناس» که این یک عنوان عامی است و بصورت قضیۀ حقیقیه ما را هم شامل می شد، ما هم مشمول این خطاب قرار می گرفتیم، اگر چنین جایی بتوانیم، چنین چیزی را احراز کنیم، آن وقت استصحاب شریعت سابقه بلامانع است.

این اشکال را«سیدنا الاستاذ» فرموده اند، و نتیجه گرفته اند که استصحاب شرایع سابقه به هیچ وجه مورد ندارد، و نمی تواند کسی از آنها استفاده بکند.

اشکال بعض الاعلام به جریان استصحاب در همه شرایع

نظیر این اشکال را به صورتی دیگر بعض الاعلام ذکر می کنند، و نتیجه می گیرند که نه تنها استصحاب در شرایع سابقه جریان ندارد، بلکه استصحاب عدم نسخ در شرع خودمان هم معنا ندارد، و اساسی ندارد. ایشان می فرمایند: اولا حقیقت نسخ چیست؟ حقیقت نسخ عبارت از رفع نیست. نسخ نیامده یک حکمی را که به حسب واقع استمرار داشت، و به حسب واقع بقا در آن بود، استمرارش را رفع بکند، بقا و دوامش را از بین ببرد، همانطوری که بحث نسخ در دنبال بحث عام و خاص مطرح شده است، این نوع نسخ«من البداء» و بداء دربارۀ خداوند تبارک و تعالی مستحیل است، بلکه واقعیت نسخ عبارت از دفع است، و دلیل ناسخ، مبیّن«أمد» حکم است، یعنی بیان می کند که حکم از اول امر تا این زمان بیشتر نبود، از همان هنگام جعل تا این زمان بیشتر دوام و استمرار نداشت، البته منافات ندارد که شما بحسب ظاهر دلیل، تخیل استمرار می کردید، تخیل دوام و بقا می کردید، اما از نظر مقام ثبوت و از نظر مقام واقعیت حکم منسوخ از اول محدود بود، از اول موقّت بوقت خاص بود، از اول دارای«أمد» بود، و دلیل ناسخ«أمد» این حکم را بیان می کند.

وقتی که معنای نسخ این شد، شما که می خواهید استصحاب عدم نسخ را جاری بکنید باید شک در نسخ و عدم نسخ داشته باشید؛ مجرای استصحاب عدم نسخ، شک در نسخ و عدم نسخ است. ما سؤال می کنیم شما چطور نسخ می کنید؟ حقیقت شک شما در