سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 113

نسخ به چه برمی گردد؟ شما وقتی شک می کنید فلان حکم نسخ شده یا نه؟ این«عباره اخری» از چیست؟ این عباره اخری این است که شما احتمال می دهید که آن حکم قبلی منحصر به یک افرادی بود که در همان زمان تحقق داشته است، در همان زمان وجود داشته اند، حکم اختصاص به عنوانی داشت که آن عنوان دیگر باقی نیست. و الا اگر شما یقین دارید که حکم روی«یا ایها الذین آمنوا» رفته، و معتقدید که خطابات مشافهه هم عمومیت دارد، پس چطور شما شک در نسخ می کنید؟ شک در نسخ باید یک منشأ عقلایی داشته باشد، همینطور که انسان نشسته، نمی تواند بگوید: من شک در نسخ می کنم، این باید منشأی داشته باشد. ملاک باید داشته باشد، منشأ شک شما در نسخ چیست؟ غیر از این معنا آیا چیزی شما تصور می کنید؟

اختصاص یا عدم اختصاص حکم به حاضرین

شما اینطور تصور می کنید که امکان دارد این حکم مثلا اختصاص داشته باشد به آنهایی که محضر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را درک کرده اند، و اگر حکم اختصاص به آنها داشته باشد، لا محاله دیگر عمل تمام شده است و دیگر این حکم باقی نیست. اگر این احتمال برای شما هست، و روی شک در نسخ یک چنین جهتی برای شما مطرح است، پس شما کی یقین به ثبوت حکم برای خودتان دارید که استصحاب بکنید؟ استصحاب حالت سابقۀ متیقنه لازم دارد. یک وقت حکم برای شما ثابت بوده و الان شک می کنید که برای شما ثابت است یا نه؟ استصحاب بقای آن را جاری می کنید. اما اگر شما اصلا احتمال می دهید که نحوۀ ثبوت حکم و نحوۀ جعل حکم طوری است که از اول شما را نمی گرفته، و یک عنوانی همراهش بود که آن عنوان منتفی شده است، آن عنوان خواه ناخواه از بین رفته، شما این معنا را هم احتمال بدهید، کفایت می کند، که الان شک شما در رابطۀ با حکم، شک در بقا نباشد، بلکه شک در اصل ثبوت حکم است، شک در اصل تعلق و توجه حکم به شما است. و با شک در اصل ثبوت حکم شما دیگر چه معنا دارد که استصحاب را جاری کنید؟ چه وجهی برای جریان استصحاب است؟ شما اول یقین به ثبوت حکم دربارۀ خودتان داشته باشید، بعد هم شک در بقا بکنید، آن وقت استصحاب بقای حکم را به عنوان استصحاب عم نسخ جاری بکنید.

ایشان می فرماید: در شرایع سابقه هم مسأله به همین کیفیت است. درست است که