سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 115

(سؤال... و پاسخ استاد): جایی را فرض کنید که محل شک باشد، و الا«کتب علیکم الصیام کما کتب» که خود آیه صیام را واجب می کند. یک جایی را شما مطرح بکنید که شک در بقای حکم داشته باشید و الا یک جایی که خود دلیل لفظی به صراحت یا به اطلاق، یا به عموم مسأله را برای شما مطرح می کند که محل بحث نیست، جایی را شما پیدا بکنید که شک در بقای حکم داشته باشید، و بفرمودۀ استاد حکم هم روی یک عنوانی بار شده باشد، نه صرف احتمال، احراز کرده باشیم که آن عنوان شامل حال ما هم هست.

ردّ کلام بعض الاعلام و دلیل بر جریان استصحاب عدم نسخ

این بیان ها در استصحاب شرایع سابقه تقریبا«قریب المخرج» و نزدیک بهم است، و نتیجۀ هر دو عدم جریان است. اما در استصحاب عدم نسخ که از کلام بعض الاعلام استفاده شد که در شرع ما هم هیچ سابقه ای ندارد، هیچ اساسی ندارد، و ما نمی توانیم یک چیزی را بنام استصحاب عدم نسخ مطرح کنیم. آیا نمی شود کسی به ایشان اشکال بکند و بگوید: ما چنین مسأله ای را فرض می کنیم، کما این که شیخ در رابطۀ با اصل مسألۀ یک چنین فرضی کرده است، ما شخصی را در عهد خود رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، فرض می کنیم که تا مدتی یک حکمی در مورد او بود و انجام می داد، بعد احتمال می دهد که این حکم نسخ شده باشد، چه اشکالی برای آن آدم هست که استصحاب عدم نسخ را جاری بکند؟ نسخ که«فی زمن الرسول» امکان داشت، مثلا یک کسی از همان اول مسلمان بود، احکام اسلام را عمل می کرد، حالا از شهر مدینه دور شده و مسافرتی برای او پیش آمده، در آنجا احتمال داد که فلان حکم به اعتبار انتهای(أمدش) نسخ شده باشد، آیا این آدم اگر بخواهد استصحاب عدم نسخ را جاری بکند چه مانعی برای او در برای جریان استصحاب تصور می کنید؟ شما می گویید: یقین به ثبوت حکم دربارۀ خودش ندارد؟ بلا اشکال دارد. می گویید: شک در بقا و نسخ و عدم نسخ ندارد؟ این بلا اشکال دارد.

محل و شرایط جریان استصحاب عدم نسخ

به عبارت روشنتر اصلا ما استصحاب عدم نسخ را وقتی که در رابطۀ با شرع خودمان مطرح می کنیم، این استصحاب عدم نسخ را برای چه کسی و برای چه می خواهیم استفاده کنیم؟ یعنی یک حکمی در زمان رسول خدا بود، بعد ما شک می کنیم که این حکم نسخ