سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 117

باب استصحاب و همینطور سایر اصول عملیه آنجایی است که دلیل بطور کلی خاموش است، دلیل هیچ بیانی ندارد، «لا اثباتا و لا نفیا» و الا اگر دلیل بیان داشته باشد ولو بیانش بالاطلاق باشد، چه اثباتا و چه نفیا که جای استصحاب نیست.

این که ما مسأله را در رابطۀ با استصحاب مطرح می کنیم، یعنی این معنا را مفروغ عنه گرفتیم که دست ما از دلیل لفظی کوتاه است، آیه ای هم اگر آمد و حکم را بیان کرد، بنحوی نیست که شما بتوانید از نظر زمان به اطلاقش تمسک کنید، فرض کنید از نظر زمان ابهام و اجمال دارد، اصل حکم را دلالت کرد، حالا این مسلمان دور از مدینه شک می کند که آیا این حکم الهی تا مادامی که در مدینه بود مورد عمل او بود، الان که دیگر از مدینه چند ماه است، خارج شده آیا مورد عمل است؟

معنای حقیقی نسخ

ما در معنای نسخ مناقشه ای نداریم«النسخ فی الحقیقه دفع لا رفع، النسخ عباره عن انتهاء أمد الحکم، لا انه رفع لاستمرار الحکم» همۀ اینها درست. اما سؤال این است که آدمی که الان شک می کند که آیا این حکمی که در مدینه مورد عمل بود، به قوت خودش باقی است یا به قوت خودش باقی نیست؟ احتمال می دهد که دلیل ناسخی برای او پیش آمده باشد، و دلیل جدیدی آمده باشد، و أمد او را بیان کرده باشد، ملجأ و مرجع این آدم در این شرایط به نظر شما چیست؟ غیر از استصحاب عدم نسخ چیزی دیگری است؟

وقتی شما می گویید: استصحاب عدم نسخ«مما لا اساس له» یعنی این حتی یک مصداق هم ندارد، حتی یک مورد هم نمی توانیم برای استصحاب عدم نسخ در شریعت خودمان تصور کنیم. آیا در این مورد شما قبول دارید که هیچ ملجأ و مرجعی غیر از استصحاب عدم نسخ وجود ندارد؟ این بیچاره در این شرایط چه کند؟ به چه دلیلی تمسک بکند؟ به چه ملجأی پناه ببرد؟ آیا ملجأی غیر از«لا تنقض الیقین بالشک و استصحاب عدم نسخ» می توانید برای او تصور کنید یا نمی توانید تصور بکنید؟

(سؤال... و پاسخ استاد): بعض الاعلام نمی فرماید که دلیل لفظی جلوی استصحاب عدم نسخ را می گیرد، ایشان می گوید: استصحاب عدم نسخ یقین به ثبوت و شک در بقا لازم دارد، شما یقین به ثبوت و شک در بقا تحویل من بده، آن وقت من حکم می کنم به اینکه استصحاب عدم نسخ جاری است.