سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 121

ناسخیّت این است که جمیع احکامی که در شرع اسلام ثابت است، مغایر با جمیع احکامی است که در شرایع سابقه ثابت بوده است که اگر در شرع ما، حتی«شرب الماء» مباح باشد، معذلک بگوییم: نه، لابد در شرایع سابقه، اباحه ای برای«شرب الماء» وجود نداشته است، آیا این معنای ناسخیّت است؟ این ظاهرا مسأله ای است که احدی نمی تواند ادعای این را بکند که شریعت لاحقه به نام اسلام از نظر جمیع احکام و قوانین، مغایر با شرایع سابقه و مخالف با شرایع سابقه است، معنای ناسخیّت«بالکلیه» نیست.

مراد از ناسخیّت بالکلیه

پس معنای ناسخیّت بالکلیه چیست؟ معنای ناسخیّت این است که هر شریعتی که تأسیس می شود و تحقّق پیدا می کند، برای خودش جعل قانون دارد، دیگر کاری ندارد که شریعت سابقه موافق با این شریعت است و یا مخالف است، ممکن است در شرایع سابقه عین همین قانون وجود داشته باشد لکن این شرع لاحق که می آید و این شریعت لاحقه که تحقق پیدا می کند، می گوید: من خودم«تأسیسا و جعلا بالجعل المستقل» روی تمام موضوعات و افعال، حکم جعل می کنم، اگر می بینید که«شرب الماء» در شرایع سابقه مباح بوده است، مانعی ندارد لکن من خودم هم یک اباحۀ مستقل روی«شرب الماء» جعل می کنم، به معنای اینکه بقای اباحۀ«شرب الماء» در این شرع، در شرایع سابقه نیست بلکه خودش یک حکم مستقل تأسیسی مجعول به جعل مستقل در همین شریعت فعلیه است.

پس اگر ما این معنا را قائل شدیم که معنای منسوخیّت یک شریعت و ناسخیّت یک شریعت، معنایش منسوخیّت و ناسخیّت«بالکلیه» است، منتها معنای ناسخیّت بالکلیه و منسوخیّت بالکلیه مغایرت بالکلیه نیست، در عین اینکه مغایرت بالکلیه ندارد، چه بسا در کثیری از احکام اشتراک داشته باشد و در کثیری از قوانین موافقت«بین الشریعتین» وجود داشته باشد لکن در عین حال در همان موارد از احکام موافق هم باز عنوان نسخ معتبر است، عنوان ناسخیّت و منسوخیّت مطرح است، برای اینکه اگر موافقت هم باشد، عنوان ابقا ندارد، عنوان امضا ندارد بلکه عنوان جعل مستقل«من ناحیه الشارع بلحاظ هذا الشریعه اللاحقه» است.

اگر ما در نسخ این معنا را ملتزم بشویم، محقق نائینی می فرماید: روی این مبنا، دیگر