سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 135

قائم شد بر اینکه زید حیات دارد، به جای استصحاب حیات، اگر بیّنه مثلا دو شاهد عادل شهادت دادند به اینکه ما زید را در مکه دیدیم«حیّا سالما»، این بیّنه همۀ کارها را حل می کند، هم آثار شرعی بلاواسطه ترتب پیدا می کند، هم آن اثر نذری که شما بر هشتاد سالگی زید مترتب کردید، گفته اند: اگر بیّنه قائم بشود بر این که زید حیات دارد، آن آثار هم بار می شود، یعنی بر شما واجب است که بر قیام بیّنه و شهادت بیّنه آن اثر نذری را هم مترتب بکنید. مشهور بین اصولیین چنین معنایی است که در باب امارات گفته اند: مثبتات آن حجّت است، امّا در باب اصول عملیه و منه الاستصحاب که محل بحث ما هست، گفته اند: مثبتات آن لیس بحجه. منتها اختلاف در وجه فرق بین این دوتا است. چه فرقی بین امارت و بین اصول است؟

مرحوم محقق خراسانی در کتاب کفایه فرق میان امارت و اصول بیان کرده اند که عبارت ایشان هم در این بحث خیلی منذمج و پیچیده است. از محقق نائینی(اعلی الله مقامه الشریف) هم فرق میان امارت و اصول نقل شده است و همینطور فرقهای دیگر.

کلام مرحوم آخوند(ره) در وجه فرق میان امارات و اصول

مرحوم محقق خراسانی در کتاب کفایه در وجه فرق بین امارات و اصول، می فرماید: در ادلۀ امارات، اطلاق وجود دارد، و مقتضای اطلاق ادلۀ حجیّت امارات، این است که امارات هم در آن معنای مطابقی خودش حجیّت دارد، و هم در مدلولات التزامیۀ خودش حجیّت دارد. هم لوازم را ثابت می کند، و هم ملزومات را ثابت می کند، هم ملازمات را ثابت می کند، و در نتیجۀ آثار شرعیه ای که بر این لوازم و ملزومات و ملازمات ترتب دارد، این آثار شرعیه لامحاله ترتب پیدا خواهد کرد. ایشان در امارات برای دلیل حجیّت خودشان اطلاق قائل است. امّا وقتی که به ادلۀ اصول می رسد، وقتی که به مثل«لا تنقض الیقین بالشک» که دلیل حجیّت استصحاب است، می رسد، می فرماید: اینجا اطلاق ندارد، چرا اطلاق ندارد؟ برای اینکه یکی از مقدمات اطلاق این است که قدر متیقن در مقام تخاطب وجود نداشته باشد. مرحوم آخوند این مقدمه یعنی عدم وجود قدر متیقن در مقام تخاطب را یکی از مقدمات حکمت می داند و معتقد هستند که این مقدمه در اینجا وجود ندارد، یعنی اینجا قدر متیقن در مقام تخاطب وجود دارد، و قدر متیقن استصحاب حیات زید، همان آثار شرعی است که روی حیات زید بار