سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 139

یک دلیل حجیّت تعبدیۀ تأسیسیه وجود دارد؛ یعنی شارع خودش روی کرسی جعل نشسته است و ابتدائا حجیّت را برای خبر عادل یا خبر ثقه جعل کرده است، همانطوری که وجوب را برای صلات جعل کرده است، همان طوری که حرمت را برای شرب خمر جعل کرده است، همان طور هم حجیت را«بما انه حکم وضعی و قابل للجعل»، برای خبر عادل و خبر ثقه جعل کرده است؟

در حقیقت سروکار ما در باب امارات با همین ادلۀ شرعیه ای است که حجیّت تعبدیه اینها را ثابت می کند، آیا مسأله در باب امارات این است یا اینکه نه، «لقائل ان یقول» که اصلا در باب امارات، به طور کلی هر اماره ای را شما فرض بکنید، جز مسألۀ بنای عقلا و امضای شارع در رابطۀ با بنای عقلا چیزی نداریم کما اینکه در باب خبر واحد بالخصوص، اصلا بهترین دلیل و سالم ترین دلیل بر حجیت خبر واحد، همان استمرار سیرۀ عقلا و ثبوت بنای عقلا بر اعتماد به خبر ثقه است به ضمیمۀ اینکه شارع هم ردعی نفرموده است، به ضمیمۀ اینکه شارع جلوگیری از اینها نکرده است درحالی که به مرئی «و منظر من الشارع» بوده است بلکه با یک بیاناتی این معنا را تأیید کرده و تثبیت کرده است لکن به صورت امضا، نه به صورت جعل تأسیسی و جعل تعبدی.

دو مبنا در باب امارات و مختار استاد

پس در باب امارات، در حقیقت کانّ دوتا مبنا هست: یک مبنا اینکه اعتبار تمام امارات معتبره، به نحو امضا است، به نحو عدم ردع شارع است، به نحو تأیید شارع است که همان بنای عقلا است، ریشۀ کار مربوط به عقلا و بنای عقلا است و شارع هم همین بنا را در شریعت مورد امضا و تأیید قرار داده است.

یک مبنا این است که نه، ادلۀ لفظیۀ همان طوری که در باب استصحاب اگر شارع نفرموده بود«لا تنقض الیقین بالشک»، شما نمی توانستید حجیت استصحاب را استفاده بکنید و مسأله حجیت استصحاب، تنها در رابطۀ با«لا تنقض» و تعبد شارع است، همان طوری که در اول بحث استصحاب عرض کردیم، احتمال اینکه استصحاب امارۀ عقلائیه باشد و یا حتی امارۀ شرعیه باشد، مندفع است. ظاهر این است که استصحاب یک اصل عملی تعبدی است که به واسطۀ«لا تنقض الیقین بالشک»، شارع ما را متعبد به این اصل و به این استصحاب کرده است.