سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 140

مرحوم آخوند از عبارتشان این طوری استفاده می شود، با اینکه ادلۀ اعتبار امارات، ادلۀ لفظیه است و خودشان مستقلا تعبد به امارات را دلالت دارد و حجیت امارات را جعل می کند مع ذلک این دلیل، اطلاق دارد. ادلۀ حجیت امارت، اطلاق دارد هم آثار شرعی مدلول مطابقی را می گیرد و هم آثار شرعی لوازم و ملزومات را دلالت دارد. به آن تقریبی که ایشان بیان کرده اند که عادل وقتی که حکایت از یک واقعیتی می کند، این حکایت از واقعیّت، روی خود این واقعیّت متوقف نمی شود، این به منزلۀ حکایات است، به منزلۀ کاشفیت های مختلف است و اطلاق دلیل حجیت، همۀ این کاشفیت ها را حجت قرار می دهد.

لذا ما در باب امارات، قائل هستیم به اینکه آثار شرعیۀ لوازم و ملزومات هم، ترتب پیدا می کند. اینجا، جای این سؤال است که درست است«صدق العادل» روی بیان شما یک حجیّت تعبدیه برای«خبر العادل» جعل می کند امّا دائرۀ این حجیت چه مقدار است؟ معنای حجیت تعبدیه، کاشفیت تعبدیه است، نه کاشفیت تکوینیه. شما به مقام تکوین و مرحلۀ تکوین کاری نداشته باشید، در مرحلۀ تکوین مسأله این طور است، اگر انسان یقین به یک چیزی پیدا کرد، لامحاله یقین به لازم آن هم دارد، لامحاله یقین به ملزوم آن هم دارد، لامحاله یقین به ملازم آن هم دارد، نمی شود انسان یقین به یک ملزومی پیدا بکند اما در کنار آن یقین به لازم، وجود نداشته باشد. با مفروغیت لازمیت و ملزومیّت، نمی شود انسان یقین به یک ملازمی پیدا بکند لکن یقین به ملازم دیگر نداشته باشد، با توجه به ملازمه، این امکان ندارد.

ظن به لازم و ملزوم و ملازم

در باب ظن هم مسأله به همین کیفیت است، شما وقتی که ظن به یک واقعیتی پیدا کردید، ظن به لازم آن هم دارید لا محاله، ظن به ملزوم آن هم دارید، ظن به ملازم آن هم دارید. اگر ما روی واقعیات و تکوینیات بخواهیم تکیه بکنیم، اینها را نمی شود از هم جدا کرد، نمی شود بین اینها تفکیک قائل شد امّا اگر ما به مرحلۀ واقع و مرحلۀ تکوین کاری نداشته باشیم، ما در دائرۀ تعبد داریم بحث می کنیم؛ یعنی شارع وقتی که خبر عادل را حجّت قرار می دهد، بنابراین قولی که دلیل لفظی حجیّت تعبدیه را دلالت کرده است، این معنایش چیست؟ معنای اینکه خبر عادل حجیّت تعبدیه دارد، این است که من یک