سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 148

استفاده بکنیم؟

(سؤال... و پاسخ استاد): کشف تعبدی می گوید: شما روی این کلمۀ مجعول تکیه بکنید، یک وقت می گوییم: این امارات یک طرق تکوینیۀ عقلائیه هستند و شارع هم آنها را امضا کرده است؛ یعنی به طریق عقلا. امّا یک وقت شما کلمۀ جعل را می آورید، طریقیت، مجعول برای اینها است، آن طریقیت مجعول؛ یعنی طریقیت تعبدیه؛ یعنی شارع کأنّ می گوید: «احکم بانّ هذا طریق» امّا نمی گوید: من حکایت می کنم از طریقیّت تکوینیۀ، «احکم بان هذا طریق، احکم بان خبر العادل طریق»، «خبر العادل طریق ای طریق الی ما اخبر به العادل»، ما اخبر به العادل، همان مدلول مطابقی مخبر به است، امّا آیا لازمش را که«لم یخبر به العادل»، ملزوم آن را«لم یخبر به العادل»، ملازم آنهم هکذا؟

پس اگر ما در باب امارات، این مسأله را بگوییم: مجعول طریقیّت و کاشفیت است، این طریقیّت و کاشفیّت تعبدی، مثل طریقیّت و کاشفیّت تکوینی نیست، در تکوینیات درست است، چه یقین باشد و چه ظن و اطمینان باشد، مسأله همین است که عرض کردیم. امّا در طریق تعبدی، ما از کجا این معنا را استفاده بکنیم؟ کجای مفاد دلیل حجیت، جعل لوازم هم هست، جعل طریقیّت به ملازم و ملزومات هم هست، پس صرف اینکه ما در باب امارات، مجعول را عبارت از طریقیّت و کاشفیّت بدانیم، حجیت مثبتات امارات را اقتضا نمی کند. نتیجه این طور می شود که اگر پای ادلۀ لفظیه و ادلۀ تأسیسیه در باب حجیت امارات مطرح شد، دیگر نمی توانیم مثبتات آن را حجت قرار بدهیم.

امّا در این مسأله، بنای عقلا است، وقتی مراجعۀ به عقلا می کنیم، می بینیم که عقلا فرقی قائل نیستند، هم عمل به مدلول مطابقی خبر واحد می کنند و هم عمل به لوازم آن می کنند و هم عمل به ملزومات آن می کنند و هم عمل به ملازماتش، در نتیجه در باب امارات، از این مسیری که سپری شده، باید مثبتات امارات حجت بشود، نه از طریق اطلاق مرحوم آخوند و نه از طریق اینکه مجعول، طریقیت و کاشفیت است که مرحوم نائینی از این راه وارد شده اند.

کلام مرحوم آخوند(ره) در حجیت مثبتات اصول

«انّما الکلام و المهم فی الکلام» مثبتات اصول است. در مثبتات اصول، نظرات