سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 150

حیات زید باید ترتب پیدا بکند.

استدلال مرحوم شیخ انصاری(ره) در وحدت لازم و ملزوم و ملازم

تعبیر و استدلال مرحوم شیخ انصاری(اعلی الله مقامه) در این رابطه این است، می فرماید: این حیات زید، - به همان کیفیتی که اشاره کردم، - در ردیف اول، سه جور اثر دارد: در یک صف، در یک رتبه، یکی اثر شرعی حیات زید است و به تعبیر دیگر، لازم شرعی حیات زید است، لازم شرعی حیات زید، حرمت تصرف در اموال او است، حرمت تزویج به زوجه اش است و امثال ذلک. در همین رتبه، یک لازم عادی دارد، فرض کنید نبات لحیه در مثالی که ما عرض کردیم، می شود آن را، لازم عقلی فرض کرد، همین نبات لحیه در آنجایی که مثلا زید یک بچۀ ده سالۀ«متیقن الحیاه» بوده است و حالا بعد از ده سال در بقای حیات او شک می کند، لازمۀ عادی آن، این است که یک جوان 20 ساله باشد، مو به صورت او روئیده باشد. یک لازم عقلی هم دارد، مثل همان مثالی که ما عرض کردیم. زید در هفتاد سالگی بوده است، حالا بعد از 10 سال، شک می کنیم که هست یا نه؟ استصحاب حیات جاری می شود، لازمۀ عقلی حیات زید در شرایط فعلی، هشتاد ساله بودن زید است. این به عنوان لازمۀ عقلی مطرح است. بعد مرحوم شیخ می فرماید: این سه تا لازم، در رتبۀ واحده هستند. از این رتبه واحده که می گذریم، در بحث فعلی ما، یک آثار شرعی بر لازم عقلی بار شده است، یک آثار شرعی هم بر لازم عادی بار شده است، کسی نذر کرده است که اگر زید به هشتاد سالگی برسد، یک صدقه ای بدهد. یک کسی نذر کرده است که اگر زید نبات لحیه پیدا بکند، مثلا صدقه ای بدهد، این دوتا اثر در رتبۀ متأخره هستند و الا در ردیف اول، یک لازم شرعی است، یک لازم عقلی و عادی است. در رتبۀ دوم، این لازم عقلی یک اثر شرعی دارد، این لازم عادی یک اثر شرعی دارد. بحث ما در همین جا متمرکز است ببینیم آیا این آثار شرعی که در رتبۀ دوم قرار گرفته است و به وسیلۀ لازم عقلی ترتّب پیدا می کند و در حقیقت اثر آن لازم عقلی است و اثر آن لازم عادی است، ترتّب پیدا می کند یا نه؟

شیخ انصاری(ره) این مطلب را چنین ذکر می کند، برای اینکه مجرای استصحاب شما، حیات زید است، شارع در استصحاب حیات زید، چه چیزی را می تواند جعل بکند که قابلیت جعل دارد؟ آن چه که در استصحاب حیات زید قابلیت جعل دارد، همان اثر