سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 160

امّا صفت شک با اینکه آنهم صفت نفسانیه است، آنهم ذات الاضافه است، آنهم به دو طرف اضافه دارد، هم به نفس انسانی اضافه دارد، هم به متعلق و هم به مشکوک فیه اضافه دارد، امّا در نفس ماهیّت این صفت استحکام و ابرام وجود ندارد، چرا؟ برای اینکه معنای خود شک این طرف و آن طرف است، معنایش این است که تحقق دارد و یا ندارد.

ما عرض کردیم که در استعمال کلمۀ نقض، نفس کلمۀ یقین ملاحظه شده است، نفس صفت شک ملاحظه شده است، و«لا تنقض الیقین بالشک» می خواهد بفرماید: یقین یعنی آن صفت نفسانیه بما اینکه دارای استحکام و ابرام است، نباید به یک صفت نفسانیّه ای مثل شک نقض بشود، و بوسیلۀ مثل شک ضربه بخورد، لذا در استعمال کلمۀ نقض نفس عنوان یقین ملاحظه شده است، و در این ملاحظه فرقی نمی کند که در متیقن شما صلاحیّت استمرار و دوام وجود داشته باشد و یا صلاحیّت استمرار و دوام وجود نداشته باشد، این کاری به متیقن ندارد، این روی نفس است که یقین عنوان«لا تنقض» را پیاده کرده است، و لذا ما در مورد کلام شیخ عرض کردیم که از«لا تنقض الیقین بالشک» حجیت مطلق استصحاب استفاده می شود، و هیچ فرقی بین شک رافع و شک در مقتضی نمی کند، برای اینکه میان موارد مقتضی و رافع از نظر تعلق یقین هیچ فرقی وجود ندارد.

شبهۀ موضوعیت داشتن یقین و پاسخ استاد

در اینجا جواب این شبهه را که سابقا اشاره کردم و جوابش را دادم و ممکن است الآن هم در ذهن شما بیاید، بگویم. ممکن است در ذهن شما این مسأله بیاید که یقین در اینجا موضوعیت دارد؛ پس به یقینهای طریقی کاری ندارد، ناظر به یقینهای موضوعی است، در حالیکه استصحاب در یقینهای طریقی جریان پیدا می کند، نه در یقینهای موضوعی که محل اشکال است، آنجا ما جوابش را دادیم، گفتیم: منافات ندارد که یقین طریقی باشد، و در دلیل همین یقین طریقی به عنوان موضوعیّت مطرح باشد، مثل همین تعبیری که خود شما مطرح می کنید، شما مگر نمی گوئید: «القطع حجه»، اینکه می گوئید:

«القطع حجه» مگر این«القطع» ناظر به قطعهای طریقی نیست، بلا اشکال ناظر هست. امّا در این عبارتی که شما می گوئید: «القطع حجه»، قطع موضوعیت دارد، برای اینکه شما دارید قضیه تشکیل می دهید، قضیه، موضوع و محمول دارد، موضوع آن«القطع» است، و محمول آن«حجه» است، در این قضیه قطع موضوعیت دارد، یعنی در موضوع حجیّت