سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 168

مقام تخاطب هم نیست. اما اطلاق«اعتق الرقبه»، «لا تشرب الخمر» را هم می گیرد.

«لا تشرب الخمر» چه ارتباطی به«اعتق الرقبه» دارد. اطلاق در محدودۀ لفظ مطلق جریان دارد و کاربرد اطلاق در رابطۀ با همان عنوانی است که در دلیل به صورت اطلاق اخذ شده باشد. «اعتق الرقبه» در رابطۀ با«اعتق الرقبه» اطلاق دارد.

لذا«اعتق الرقبه المؤمنه» را می گیرد، «اعتق الرقبه الکافره» را می گیرد، «اعتق الرقبه العالمه» را می گیرد، «اعتق الرقبه الجاهله» را هم می گیرد. اما اگر یک چیزی از عنوان «اعتق الرقبه» بیرون بود، و یک عنوان دیگری داشت، آیا لازمۀ ثبوت اطلاق در«اعتق الرقبه» این است که آن را هم شامل بشود؟ ما در«لا تنقض الیقین بالشک» این حرف را به مرحوم آخوند عرض کنیم که شما چرا از اطلاق«لا تنقض الیقین بالشک» فرار می کنید؟ چرا دست به دامن قدر متیقن در مقام تخاطب می زنید تا پایه اطلاق را متزلزل کنید؟ بفرمایید: اطلاق دارد، هیچ تزلزلی هم در اطلاق وجود ندارد. این اطلاق کجا را می گیرد؟ هرکجا که«نقض الیقین بالشک» است. شما در رابطۀ با لوازم عقلیه، چه نقض الیقین به شکی دارید که لا تنقض شاملش بشود. در رابطۀ با لوازم عادیه چه حالت سابقۀ وجودیه متیقنه ای دارید که«لا تنقض الیقین بالشک» شامل آن بشود؟ اگر فرض کردید که«نبات اللحیه» ولو اینکه موضوع اثر شرعی است، هشتاد سالگی زید ولو اینکه موضوع اثر شرعی است. اما در خودش که عنوان«نقض الیقین بالشک» مطرح نیست، بلکه اگر مطرح باشد در رابطۀ با عدمش مطرح است، نه در رابطه با وجودش، برای اینکه این «نبات اللحیه کان لها حاله سابقه عدمیه».

هشتاد ساله بودن زید«کان لها حاله سابقه عدمیه». اگر مصداق لا تنقض باشد جانب عدمش مصداق لا تنقض است. اما در رابطه با وجودش، در رابطه با ثبوت نبات لحیه و ثبوت هشتاد سالگی چه ارتباطی بین این و بین لا تنقض ملاحظه می کنید؟ مرتب هم بگویید: لا تنقض اطلاق دارد، باشد، ولی معنای اطلاقش این است که هرکجا که نقض یقین بالشک باشد، لا تنقض آنجا پیاده می شود، اما آنجایی که«نقض الیقین بالشک» نیست. آیا لازمۀ اطلاق این است که آنجا هم پیاده بشود؟

اشکال استاد به مرحوم آخوند(ره) در ابتنای مسأله بر اطلاق

نتیجه اینطور می شود که ما به مرحوم آخوند عرض می کنیم که شما چرا مسأله را روی