سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 174

لازم جریان پیدا نکند، به لحاظ اینکه این لازم حالت سابقه وجودیه متیقنه نداشته باشد.

جریان استصحاب و ترتب اثر شرعی دوم

البته اینجا در ذهن شما مطرح نشود که اگر اینطور است چطور استصحاب جاری نمی شود؟ مرحوم آخوند در کفایه در یک تنبیهی ظاهرا تصریح به این معنا دارند که «یمکن ان لا یکون للمستصحب فی الزمان السابق اثر شرعی»، اما حالا که شما این مستصحب را استصحاب می کنید و ابقا می کنید، به لحاظ بقا، اثر شرعی ممکن است داشته باشد، و این هیچ مانعی ندارد، لازم نیست که این اثر شرعی که شما الان در زمان شک بار می کنید، در زمان سابق هم همراه مستصحب شما باشد. نه، ممکن است که مستصحب در آن زمانی که متیقن بوده است، این اثر شرعی بر آن بار نمی شده است؛ لکن الان که شما استصحاب را جاری می کنید، به لحاظ حالت بقای این مستصحب دارای اثر شرعی است. در باب اصل مثبت که ما بحث می کنیم یک چنین جایی را باید ملاحظه کرد. اگر مستصحب ما در زمان سابق اثر شرعی نداشته است، در این حالت بقا، اثر شرعی دارد، و این اثر شرعی هم موضوع برای یک اثر شرعی دیگر است.

اینجا محل بحث ما است که آیا استصحاب که جریان پیدا می کند، و این اثر شرعی بلاواسطه بر آن ترتب پیدا می کند، آیا آن اثر شرعی دوم هم که موضوعش این اثر شرعی اول است، ترتب پیدا می کند یا نه؟ اینجا«لقائل ان یقول»: آن حرفهایی که شما در لوازم عقلی و عادی می گفتید، در اینجا«طابق النعل بالنعل» پیاده می شود، با یک اشکال اضافه.

اما آن حرفها اینجا پیاده می شود، برای اینکه کسی می گوید: به چه مناسبت شما آن اثر شرعی دوم را بار می کنید؟ آیا آن اثر شرعی دوم اثر لازم شرعی اول است یا اثر مستصحب شما است؟ جواب این است که این اثر مستصحب نیست، اثر لازم شرعی است، همانطوری که در لوازم عقلی و عادی می گفتید: اثر، اثر لازم عقلی و لازم عادی است، اینجا هم اثر، اثر لازم شرعی است. اگر اثر لازم شرعی است، «لا تنقض الیقین بالشک» که در لازم پیاده نمی شود، برای اینکه این لازم شرعی حالت سابقه متیقنه وجودیه نداشته است.

پس بعد از آن که لا تنقض در رابطه با خود این لازم شرعی نمی تواند جریان پیدا بکند، بلکه ثبوت این لازم شرعی مرهون استصحاب موضوعی است، شما چطور آن اثر