سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 189

بینه قائم می شود، اگر بینه قائم شد«علی ان الخمر حرام»، بیّنه مستقیما با حرمت کاری ندارد، بینه موضوع درست کن است، بینه با پشتوانۀ دلیل حجیت، موضوع«الخمر» را برای شما درست می کند و تهیه می کند. استصحابی هم که در موضوع جریان پیدا می کند، همین نقش را دارد. استصحاب می گوید: «تعبد بان هذا خمر»، معنایش این است که «الخمر حرام» در نظر شارع مسألۀ استصحاب یک راه برای ثبوت خمریت است. وقتی که این راه ثابت شد، یعنی وقتی که استصحاب در خمریّت جریان پیدا کرد، کدام دلیل می گوید: «هذا حرام»؟ کدام دلیل متکفل حرمت است و کدام دلیل نقش تعیین کننده ای در حکم این«مستصحب الخمریه» دارد؟

مرحوم آخوند می فرمایند: استصحاب. ما عرض می کنیم: نه، به استصحاب هیچ ارتباط ندارد. استصحاب مبیّن موضوع است و ما را متعبّد به تحقّق موضوع می کند. دائرۀ موضوع در«الخمر حرام» را وسیع و گسترده می کند اما وقتی که موضوع محقق شد، دلیل «الخمر حرام» حرمتش را بیان می کند. «الخمر حرام» نقش تعیین کنندۀ حکم این «مشکوک الخمریه» را دارد. ما برای اثبات و استفادۀ حکم حرمت در این مایع«مشکوک الخمریه»، نیاز به دو دلیل داریم:

یک دلیل«لا تنقض الیقین بالشک» به عنوان بیان کنندۀ موضوع و تعبّد به موضوع است، یک دلیل هم«الخمر حرام» که حکم را بیان می کند و حکم را پیاده می کند و الاّ «لا تنقض الیقین بالشک» مستقیما هیچ ربطی به مسألۀ حرمت ندارد و هیچ دخالتی در مسألۀ حرمت نمی کند، او«تعبد بان هذا الموضوع خمر» را بیان می کند.

(سؤال و... پاسخ استاد): بحث در حکم نیست. بحث ما نه حکم مطلق است و نه مقید، ما استصحاب موضوعی را بحث می کنیم. پس چرا حکم مطلق و حکم مقید را می گویید؟ به تبع یعنی چه؟ یعنی به دلیل خودش، با این توضیحی که عرض کردم، فکر نمی کردم که دیگر مبهم باشد. من هنوز نتیجه نگرفتم، ممکن است این صغرا و کبراهایی که ترتیب می دهم، بی نتیجه بماند، شما اجازه بدهید من نتیجه بگیرم، آن وقت به هر مقدمه اش خواستید اشکال بکنید.

تعبد به وجود موضوع؛ مفاد استصحاب الموضوع

نتیجه این شد که ما در استصحابات موضوعیه، نمی توانیم این حرف را بزنیم که