سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 193

همین معناست، این معنا را ما از استصحابات موضوعیه نمی فهمیم. استصحاب موضوع، تعبد به موضوع را مطرح می کند، بعد«کل خمر حرام بما أنه» دلیل اصلی خودش پیاده می شود، آن دلیل که پیاده شد و ثابت کرد که این مایع به عنوان خمریت حرام است، موضوع برای لازم اللازم و اثر لازم شرعی درست می شود که اگر کسی حرمت خمری را انکار بکند، مثلا یصیر کذا، یصیر مثلا از باب مثال«مرتدا». پس در نتیجه ما استصحاب را دربارۀ موضوعات، اصلا در حریم آثار نمی آوریم. آثار«کلّ علی دلیله»، هرکدام را از دلیل خودش استفاده می کنیم. لذا صدتا اثر هم باشد به همین کیفیت است.

(سؤال... و پاسخ استاد): متعبد به خمریت این مایع می شویم، متعبد؛ یعنی شارع این طوری می گوید، معنای متعبّد این نیست که«احکم بانه خمر واقعا»، مثل«ابن علی الخمریه» است. «ابن علی الخمریه و تعبد بالخمریه(غیر) احکم بانه خمر واقعا» است.

مثل«اذا شککت فی الصلاه بین الثلاث و الاربع، فابن علی الاربع»، این یک حکم تعبدی است، واقعش ممکن است شما سه رکعت خوانده باشید، ممکن است چهار رکعت خوانده باشید لکن شارع شما را متعبد می کند«بالبناء علی الاربع».

(سؤال... و پاسخ استاد): همین را که سالها در ذهن شما بوده، می خواهم خراب کنم، می گویم: از وقتی که رسائل خواندید تا حالا توی ذهنتان بوده و خیال می کردید یکی از مسلمیات است، همین را من دارم خراب می کنم. چه کسی گفته معنای استصحاب موضوع، ترتیب آثار است؟ کی گفته معنای استصحاب موضوع، جعل حکم مماثل است؟ نه، استصحاب موضوع، «کقیام البینه علی الموضوع» است. شما بین این دوتا هیچ فرقی نمی توانید ببینید. فقط«قیام البینه علی الموضوع» به عنوان یک اماره مطرح است، استصحابی که در موضوع قائم می شود، به عنوان یک اصل عملی است.

پرسش:

1 - اشکال بر لا تنقض؛ لزوم اثبات حکم و موضوع باهم را توضیح دهید.

2 - نظر مرحوم آخوند(ره) در جعل حکم مماثل در موضوعات چیست؟

3 - چه فرقی میان جریان استصحاب در حکم و جریان آن در موضوع وجود دارد؟

4 - تعبد به وجود موضوع؛ مفاد استصحاب الموضوع است، یعنی چه؟

5 - پاسخ استاد به عدم جریان استصحاب در موضوعات چیست؟