سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 20

زوال است و در حقیقت آن را که شارع انشا کرده است، عبارت از یک ایجاب تعلیقی است. در مثل«العنب یحرم اذا غلی» یک حرمت تعلیقیه را شارع انشا کرده است. از این قسم تعلیقات، تعبیر به تعلیق شرعی می شود؛ یعنی ما از جیب خودمان، تعلیق را بیرون نیاوردیم، ما عقل خودمان را در این تعلیق، مؤثر قرار ندادیم، منحصرا در بیان شارع و در حجتی که از طرف او آمده است، مسألۀ تعلیق صریحا مطرح شده است.

اما گاهی از اوقات یک تعلیقاتی است که مربوط به شارع نیست، اینها تعلیقات عقلیه است که ما در مقام بیان مفاد دلیل شرعی، این تعلیقات را به کار می بریم، این تعلیقات را از جیب خودمان درمی آوریم، مثل اینکه اگر شارع به جای«العنب یحرم إذا غلی» بفرماید: «العنب المغلی حرام»، اگر در لسان دلیل شرعی این طوری بود«العنب المغلی حرام»، اینجا به حسب ظاهر دلیل، هیچ تعلیقی در کار نیست بلکه موضوع، یک مقیّد و قیدی است، یک موصوف و صفتی است بدون اینکه تعلیقی در آن باشد، یا مثلا اگر شارع این طوری تعبیر کرد، گفت: «الماء البالغ حد الکر لا ینجسه شیء» به این تعبیر مسأله را مطرح کرد، این عبارت فاقد تعلیق است، خالی از تعلیق است، وقتی که من و شما عقل را در اینجا دخیل قرار می دهیم، این را به صورت دیگر درمی آوریم، اینکه شارع فرموده: «العنب المغلی حرام» مثل این می ماند که گفته«العنب اذا غلی یحرم»، یا در باب کر، «الماء البالغ حدّ الکر» اینجا عقل یک تعلیقی بیرون می آورد و می گوید: «الماء اذا بلغ قدر کر».

فرق تعلیق شرعی با تعلیق عرفی

ما اگر شاهدی برای این معنا بخواهیم، در تعبیرات عرفیۀ خودمان، خیلی از این تعلیقات به کار می بریم درحالی که در دلیل شرعی، این تعلیق به هیچ صورت وجود ندارد، مثل اینکه اگر یک آبی مثلا ده کیلو کمتر از کر باشد، در اینجا یک تعلیقی در کار می آوریم، می گوییم: اگر ده کیلو به این آب اضافه بشود، «یصیر کرا»، این اگر و این تعلیق، در هیچ کجای دلیل شرعی وجود ندارد. دلیل شرعی برای کر، یک وزن مخصوصی قائل است، از نظر مساحت هم یک مساحتی مخصوصی، سه وجب و نیم در سه وجب و نیم، در سه وجب، شارع می گوید: «هذا کر» و اگر طول یا عرض و عمقش، مثلا نیم وجب کمتر بود، می گوییم: اگر نیم وجب مثلا در طول این اضافه می شد«هذا