سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 206

اسکاری است که در خمر وجود دارد، آن صفت مسکریّتی است که در خمر وجود دارد و او را ممتاز می کند از مشابهات در جهات مختلفۀ دیگر.

لذا عقل به این منتهی می شود که«عله حرمت الخمر هی الاسکار المتحقق فی الخمر». بعد از آنکه مسأله به اینجا منتهی شد، نتیجۀ این تحلیل عقل این می شود که موضوع برای حرمت عنوان خمریّت نیست، بلکه موضوع برای حرمت«مسکر بما هو مسکر» است، برای خاطر اینکه در منطق عقل، همانطوری که در جای خودش هم گفته اند تمام جهات تعلیلیّه برگشت به جهات تقییدیّه می کند، یعنی از نظر عقل این معنا درست نیست که ما بگوییم خمر حرام است، اما علت اسکار است. آنکه مؤثر در حرمت است، اسکار است و اثر باید روی مسکر باشد، حرمت باید ترتب بر مسکر پیدا بکند، معنی ندارد که اسکار کنار باشد، حرمت روی خمر بیاید، «خمر بما هو خمر» با حرمت ارتباطی ندارد آنکه می تواند در حرمت نقش داشته باشد، اسکار است.

لذا ارتباط به نظر عقل«بین المسکریّه و الحرمه» است موضوع برای حرمت را مسکر می داند، رابطه را بین حرمت و اسکار می داند«لیس الا» مسامحه هم اینجا معنا ندارد، مسامحه در منطق عقل اصلا مطرح نیست که حالا که علت حرمت اسکار است، بیاییم مسامحه حرمت را روی عنوان خمر بار بکنیم. نه؛ مسأله در منطق عقل به این صورت نیست. در منطق عقل«الخمر حرام» یعنی«المسکر حرام» این معنایی است که عقل از «الخمر حرام» می کند. در نتیجه اینجا دوتا دید در رابطۀ با یک عبارت ملاحظه شد.

بیان توجه شارع به دید عرفی و قبول آن

عرف در«الخمر حرام» می گوید ما تابع دلیل هستیم، دلیل گفته است خمر حرام است آنکه تمام الموضوع برای حرمت است، عبارت از خمر است«لیس الا» عقل می گوید «تمام الموضوع مسکر، بما هو مسکر» است«الخمر حرام»، «ای المسکر حرام» و حرمت روی مسکر به حسب واقع و به حسب لبّ ترتب پیدا کرده است. لذا در اینجا که نظر میان عقل و عرف مختلف شد، یک مسأله ای مطرح است و آن این است که آیا در فهم مراد «الخمر حرام» وظیفۀ ما مراجعۀ به عرف است یا وظیفۀ ما مراجعۀ به عقل است؟ شارع وقتی که عبارت«الخمر حرام» را در اختیار ما می گذارد، ما به عنوان یک طلبه دوتا نظر را اینجا ملاحظه کردیم، دیدیم عرف«الخمر حرام» را یک طور معنا می کند عقل«الخمر