سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 213

تنجس ملاقی. آن وقت چطور می شود ما در این مثال بگوییم: عرف هیچ واسطه ای را نمی بیند؟ همین که ملاقی رطوبت داشته باشد، حکم می کند به اینکه ملاقی نجس است، رطوبت ملاقی به نجاست ملاقی چه ارتباطی دارد؟ اینجا دوتا حکم است و دوتا موضوع دارد، رطوبت وصف ملاقی است، نجاست حکم ملاقی، چه ارتباطی باهم دارند؟ عرف می فهمد که ارتباطش در رابطۀ با سرایت است، مسأله دیگر خفای بر عرف نیست، اینطور نیست که عرف با نظر دقیقش این معنا را درک نکند.

گاهی شما نظر مسامحی عرف را مطرح می کنید، در نظر مسامحی چرا، لکن در نظر مسامحی عرف، ملاکی در این مسأله نیست، بلکه نظر دقیقش ملاک در این مسأله است.

و در نظر دقیق عرف مسأله روشن است که باید بین ملاقی و ملاقی یک ارتباطی وجود داشته باشد، یک تأثیر و تأثری باشد، و این تأثیر و تأثر مربوط به سرایت است، نه مربوط به نفس رطوبتی که در ملاقی موجود است.

(سؤال... و پاسخ استاد): می دانیم لازمه اش است ولی لازمه عقلی آن است، بحث همین است که آیا این لازم عقلی را عرف نمی بیند اصلا، این از وسائط خفیه است؟ یا نه عرف هم این مسأله را متوجه می شود؟ درک می کند که سرایت مؤثر در تنجس ملاقی است، اگر سرایت مؤثر است، حکم مربوط به سرایت است، استصحاب رطوبت نمی تواند سرایت را اثبات کند، نمی تواند اثر مترتب بر سرایت را اثبات بکند، این جزء همان موارد اصل مثبت است، نه جزء مواردی که واسطه خفی باشد. این یک مطلب بود که خیلی محل ابتلاء نیست.

بیان مشکل در مسألۀ یوم الشک و نظایر آن

اما یک مشکله ای که محل ابتلاء است، مسألۀ یوم الشک است، در روز آخر ماه رمضان، مردد بین این که آیا آخر رمضان است یا اول شوال است؟ اینجا یک استصحابی جاری می شود، استصحاب بقای رمضان. معنای استصحاب بقای رمضان این است که «یوم الشک واجب الصوم» است. و اگر نظرتان باشد در ادله ای که ما برای اصل حجیت استصحاب ذکر می کردیم، یکی همین روایات«صم للرؤیه و افطر للرؤیه» و«الیقین لا یدخله الشک» بود، آنجا عرض کردیم که مرحوم آخوند(ره) در کتاب کفایه خواسته اصلا این مسأله را از باب استصحاب جدا کند، و می فرماید: یک روایاتی در این باب