سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 215

عمده آثار این لازم است؟ اگر یوم الشک از رمضان را من روزه گرفتم فردا کدام دلیل می گوید: روزه حرام است؟ شما بگویید: عید فطر، عید فطر که احراز نشده، عید فطر اول یوم الشوال است، این اول بودن را از کجا شما بدست آوردید؟

راه حل مرحوم شیخ(ره) برای خفای واسطه

مرحوم شیخ اینجا مسأله را با خفای واسطه می خواهد حل بکند، می خواهد بگوید:

درست است که یک چنین لازمی وجود دارد، و یک چنین مشکله ای در اینجا تحقق دارد، لکن عرف دیگر این واسطه را نمی بیند، وقتی که به عرف گفتی امروز یوم الشک است و جزء رمضان است، دیگر بین این رمضان بودن امروز و عید فطر بودن فردا، دوئیت نمی بیند، اصلا مغایرتی بین این دوتا احساس نمی کند. وقتی گفتید: امروز یوم الشک است، روزه اش واجب است، استصحاب بقای رمضان اینجا حاکم است، عرف می گوید: وقتی که امروز کأنّ جزء رمضان شد، این عباره اخری این است که فردا اول شوال است. بین اول بودن فردا و بقای رمضان در امروز یک مغایرتی و دوئیتی نمی بیند که اثر را بر آن واسطه بار بکند، و بگوید: استصحاب بقای رمضان جنبۀ مثبیت دارد.

مرحوم شیخ از این راه می خواهد مسأله را حل بکند. لکن محققین به ایشان اشکال کرده اند، که نمی شود چنین گفت: واسطه خفی است، و چون واسطه خفی است استصحاب همۀ این مسائل را می تواند درست بکند. نه، مسأله اینطور نیست، اول بودن خودش از نظر عرف یک معنا است، اینطور نیست که عرف با نظر دقیق معنای اول بودن را درک نکند. لذا اول بودن به معنای مبدأیت برای شهر، مبدأیت برای سلسلۀ ایام، اولین حلقۀ از سلسله برای عرف مطرح است و برای عرف قابل هضم و قابل تصور است.

چنین نیست که ما استصحاب بقای رمضان را جاری کنیم و چشمها را هم بگذاریم، بگوییم: بقای رمضان عباره اخرای از اول بودن فردا است، نه، اول بودن یک عنوانی است از نظر عرف مخصوصا با اینکه ملاحظه می کند که در ذهن تمام مسلمانها این است که«عید الفطر، اول الشوال»، عرفه«تاسع ذی الحجه» روی این تاسع تکیه می کند، قربان «عاشر ذی الحجه» روی این تکیه می کند عرف، با تکیه ای که روی این عناوین دارد، آن وقت چطور ما به استصحاب بقای رمضان می توانیم اول بودن فردا را برای ماه شوال درست بکنیم؟ چطور می توانیم احکام عید را بار بکنیم؟ چطور می توانیم بگوییم روزۀ