سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 219

می کردید که این اول بودن واقعی است؟ می گفتند: نه، لکن ما مأموریم به حسب ظاهر، امروز را اول شوال قرار می دهیم. عمل متشرعه«من صدر الاسلام الی زماننا هذا» کما اینکه خود ما هم ملاحظه می کنیم، در ماه رمضان هایی که پیش می آید، و روز سی ام ماه رمضان مردد بین این است که آیا رمضان هست یا نیست؟ ما آن روز را روزه می گیریم، فردایش دیگر کسی نمی آید مناقشه بکند که چرا نماز عید می خوانید؟ کسی نمی آید مناقشه بکند که چرا احکام عید را بار کردید؟

(سؤال... و پاسخ استاد): مرحوم نایینی می گوید: عید فطر واقعی اول واقعی شوال نیست، عید فطر همین است که شما می گویید، ما این را نمی توانیم بحسب واقع بگوییم، در عین اینکه حکم ظاهری را اینجا پیاده می کنیم، حالا به ذهن خودتان مراجعه کنید، اگر 5 روز بعد معلوم شد که تصادفا یوم الشک اول شوال بود، شما چه می گویید؟ «بما انکم متشرعه» چه جواب می دهید؟ می گویید: متأسفانه ما یوم الشک را روزه گرفتیم درحالی که عید فطر بود. اما روی بیان مرحوم محقق نایینی این نیست. عید فطر اصلا واقعیت ندارد با آن معنا. عید فطر اول واقعی شوال نیست. عید فطر یعنی گذشت سی روز از رمضان، گذشت سی روز از رمضان، ولو اینکه اوّل بودن به حسب واقع هم نداشته باشد، اما بحسب بیان ایشان ما آن اوّل بودن واقعی را در معنای عید و تاسع ذی الحجه و عاشر ذی الحجه قبول داریم، لکن بنای مسلمین عملا بر این است که بعنوان حکم ظاهری در این موارد معاملۀ عید کند، معاملۀ عرفه کند، معاملۀ عید قربان کند، و هکذا، که از این راه این مشکله حل شود، و الا از راه وساطت واسطۀ خفیه نمی شود مسأله حل بشود.

پرسش:

1 - کلام مرحوم شیخ(ره) در مورد استثنای واسطۀ خفیه را بیان کنید.

2 - مشکل در مسألۀ یوم الشک و نظایر آن را بیان کنید.

3 - مرحوم شیخ(ره) برای خفای واسطه چه راه حلی دارند؟

4 - مراد از اول بودن و مرکب یا بسیط بودن آن را توضیح دهید.

5 - راه حل مرحوم نایینی(ره) برای مشکلۀ اول بودن چیست؟

6 - راه حل حضرت امام(ره) برای اشکال در اول بودن را ذکر کنید.